Narsizm nədir ? Narsizm Şəxsiyyət Pozğunluğu Haqqında

Narsizm

Narsist sözünün mənşəyi yunan mifologiyasına gedib çıxır. Mifologiyada bu hekayə qısaca belə izah edilir ‘Nərcis’ özünə o qədər heyran olur ki, bir gün gölməçədəki əksinə baxarkən özünə olan heyranlığından əriyir. Nərgizin yoxa çıxdığı yerdə latınca adı nərcis olan nərgiz çiçəyi görünür.

Narsizm nədir ?

Narsizm sahəsindəki işləri ilə diqqət çəkən ABŞ psixoloqu U.Kit Kempbell narsissizmi şişirdilmiş mənlik təsəvvürü olaraq təyin edir. Narsisistik şəxsiyyət pozğunluğunda insan xarici aləmdə az qala hər sahədə özünü kafi və güclü olaraq təyin edir, uyğun rəftarlar sərgiləyərkən arxa planda özünə verdiyi əsl dəyər olduqca kövrək olur və özünü gücsüz hiss edir.

İnsan davamlı olaraq təkəbbürlü davranışlar sərgiləyərkən, ətrafındakılardan həmişə tərif gözləyir. Buna baxmayaraq, başqalarının hissləri ilə maraqlanmır və empatiya qura bilmir. Digər insanları manipulyasiya ediləcək obyektlər kimi görür.

Layiq olduqlarını düşündükləri diqqəti görməyən narsisist insanlar özlərini bədbəxt və məyus hiss edərək cəmiyyətdən uzaqlaşmağa başlayırlar. Buna paralel olaraq, yaşadıqları cəmiyyət də eqosentrik xarakterlərinə görə ətraflarında çox bəyənilmədikləri üçün onları kənarlaşdırır.

Narsizm Şəxsiyyət Pozğunluğu nədir?

Narsizm şəxsiyyət pozğunluğu, insanın bir çox sahədə hər kəsdən üstün olduğunu düşündüyü və özünü ən çox sevdiyi bir psixoloji xəstəlikdir. Bir çox adi insanlarda narsisistik xüsusiyyətlər ola bilər, lakin narsisistik şəxsiyyət pozğunluğu bundan çox daha inkişaf etmişdir. Adi insanlarda zaman zaman narsisistik xüsusiyyətlər ortaya çıxsa da, narsisistik şəxsiyyət pozğunluğunda bu vəziyyət bütün həyati fəaliyyətləri əhatə edir. Bu insanların narsistik xüsusiyyətləri həyatlarının hər mərhələsində, dostluqlarında, əks cinslə münasibətlərində, gündəlik həyatında nəzərə çarpır.

Narsisistik şəxsiyyət pozğunluğu kişilərdə qadınlara nisbətən daha çox rast gəlinir. Bütün halların 75 faizi kişilərdir. Klinik olaraq qəbul edilən 10 şəxsiyyət pozğunluğundan biri olan narsisistik şəxsiyyət pozğunluğu cəmiyyətdə yüzdə 1-5 aralığında görülür.

Narsizm şəxsiyyət pozğunluğuna nə səbəb olur?

Tədqiqatçılar narsissizmin nəyə səbəb olduğunu dəqiq müəyyənləşdirə bilməyiblər. Bununla belə, narsisistik şəxsiyyət pozğunluğunun təbiət, qidalanma, ətraf mühit, sosial və genetik faktorların kəsişməsində ortaya çıxdığı düşünülür.

Kəsişmə nöqtəsindəki amilləri aşağıdakı kimi sıralamaq olar:

• Uşaqlıqda fiziki zorakılıq, cinsi istismar, psixoloji təzyiq,
• Valideynlər və ya onları uşaqlığın ilk illərində böyüdənlər tərəfindən təriflənmək və ya sərt şəkildə mühakimə olunmaq,
• şəxsiyyət və temperament,
• Stressi idarə edə bilməmək
• Özünüzü dəyərli görməyin
• Genetik meyl.

Bu məqamda bir az daha genetik meyldən danışaq. Genetik quruluşun narsisistik şəxsiyyət pozğunluğuna səbəb olduğuna dair kifayət qədər elmi məlumat olmasa da, araşdırmalara görə, əgər insanın ailəsində bu problem varsa, bu xəstəliyə tutulma ehtimalı olmayanlardan daha yüksək səviyyədədir.

Əkizlər üzərində ‘əkiz şəxsiyyət pozğunluqları’ mövzusu ilə aparılan araşdırmada təsbit edilən xəstəliyin görülmə nisbəti, pozğunluğun genetik olma ehtimalının orta-yüksək olduğunu ortaya qoydu. Araşdırmalar göstərir ki; Xəstəliyin irsi olma ehtimalı ailəsində heç vaxt bu xəstəliyə tutulmayanlara nisbətən daha yüksəkdir.

Narsisistik Şəxsiyyət Pozğunluğunun Diaqnozu

Psixoloq və ya psixiatr narsisistik şəxsiyyət pozğunluğunun əlamətlərini göstərdiyinizi deyə bilər. Seanslarda problemlərinizi birlikdə danışarkən əldə etdiyi ipuçları çox vaxt bu probleminizin olub olmadığını anlaması üçün kifayətdir.
Müsahibələr zamanı mütəxəssislər aşağıdakı simptomlardan beşinə çatarsa, o, narsisistik şəxsiyyət pozğunluğu diaqnozu qoya bilər.

• Özünüzə çox əhəmiyyət verməyin
• Digər insanlardan daha uğurlu, gözəl, güclü və ağıllı hiss etmək,
• Özünü digər insanlardan üstün görmək və yüksək sosial statuslu insanlarla birlikdə olmaq istəyi,
• Başqaları tərəfindən bəyənilmək lazımdır
• Əldə etdiyi və əldə edəcəyi hər şeyin onun haqqı olduğunu düşünərək,
• Öz şəxsi məqsəd və məqsədlərinə çatmaq üçün ətrafındakı insanlardan istifadə etməkdən çəkinmir,
• empatiya olmaması
• Yüksək təkəbbür göstərən davranışlar.

Bundan əlavə, psixi sağlamlıq mütəxəssisiniz diaqnoz qoymaq üçün şəxsiyyət testlərindən istifadə edə bilər. Şəxsiyyət testlərində sağlam nəticə əldə etmək üçün şəxs ona ünvanlanan suallara düzgün cavab verməlidir.
Digər tərəfdən, narsisistik şəxsiyyət pozğunluğu digər psixoloji xəstəliklərlə müşayiət oluna bilər ki, bu da diaqnoz qoymağı çətinləşdirə bilər. Nasistlərdə rast gəlinən digər şəxsiyyət pozğunluqlarına antisosial, sərhəd şəxsiyyət, şizotipal, histrionik və sərhəd şəxsiyyət pozğunluqları daxildir. Bunlara əlavə olaraq, maddə asılılığına meyl də müşahidə edilə bilər.