Cia toxumunun faydalari

Çiya toxumu, Salvia hispanica L. bitkisindən əldə edilən, qlütensiz, lif, zülal, vitamin və mineral baxımından zəngin yeyilə bilən toxumlardır. Çiya toxumu xüsusilə ürək sağlamlığını qoruma, qan şəkərini azaltma, həzm funksiyalarını yaxşılaşdıraraq qəbizliyə kömək etmə, sümük quruluşunu gücləndirmə və arıqlamağa yardım etmə kimi faydalara malikdir.

Çiya Toxumu Nədir?

Çiya toxumu, Lamiaceae (ballıbabagillər) fəsiləsindən Salvia Hispanica adlı bitkidən əldə edilən, oval formalı, boz rəngdə, qara və ya ağ nöqtələrə malik yeyilə bilən toxumlardır. Bol miqdarda lif və omeqa-3 yağ turşusu ehtiva edir. Bir çox bitki mənşəli qidadan fərqli olaraq, çiya toxumları doqquz amin turşusunun hamısını ehtiva edir, bu səbəbdən tam bir zülal mənbəyidir. 100 qram çiya toxumunun 34 qramını liflər, 16 qramdan çoxunu isə yüksək keyfiyyətli zülallar təşkil edir. Yüksək lif tərkibi ilə həzmə kömək edir və toxumlar şişərək davamlı bir toxluq hissi təmin edə bilər.

Çiya toxumunun tərkibində keyfiyyətli yağ turşuları var. Çoxlu doymamış yağ turşusu olan alfa-linolenik turşu ehtiva edir. Orqanizm buradan EPA və DHA kimi müəyyən miqdarda uzun zəncirli Omeqa-3 yağ turşuları istehsal edə bilər.

Çiya Toxumunun Qida Dəyəri

100 qram çiya toxumunun tərkibi aşağıdakı kimidir:

• Kalori: 486
• Yağ: 31 q
• Doymuş Yağ: 3.3 q
• Çoxlu Doymamış Yağ: 24 q
• Təkli Doymamış Yağ: 2.3 q
• Trans Yağ: 0.1 q
• Xolesterol: 0 mq
• Natrium: 16 mq
• Kalium: 407 mq
• Karbonhidratlar: 42 q
• Pəhriz Lifi: 34 q
• Şəkər: 0 q
• Zülal: 16 q
• Kalsium: 631 mq
• Dəmir: 7.7 mq
• Maqnezium: 335 mq

Çiya Toxumunun Faydaları Nələrdir?

Çiya toxumu faydalı yağ turşuları, lif, kalsium, maqnezium və antioksidanlar baxımından zəngindir. Sərbəst radikallarla mübarizə apararaq iltihabı qarşısını alır, qan şəkəri və xolesterol səviyyəsini aşağı salaraq ürək sağlamlığını qoruyur, qaraciyər üzərində qoruyucu təsir yaradır və yaşlanmanı gecikdirici təsir göstərir. Orqanizmin kalsium ehtiyacına dəstək ola bilən çiya toxumu sümük sağlamlığını qoruyur, zəngin lif və zülal tərkibi ilə həzm funksiyalarını yaxşılaşdıraraq qəbizliyi qarşısını alır.

Lif, zülal, omeqa-3 yağ turşuları və mikrob qida mənbəyi olan çiya toxumunun faydaları bunlardır:

• Çiya toxumu triqliserid və xolesterol kimi qandakı yağ səviyyələrini azaldır.
• Təzyiqi tənzimləyir.
• İltihabı azalda bilər.
• Sümük sağlamlığını dəstəkləyir.
• Qan şəkərini tənzimləyir və insulin müqavimətinə qarşı qoruyur.
• Ürək sağlamlığını qoruyur.
• İmmunitet sistemini gücləndirir.
• Çiya toxumu qandakı omeqa-3 yağ turşusu səviyyəsini artırır.
• Həzm funksiyalarını yaxşılaşdırır.
• Arıqlamağa kömək edir.
• Xərçəng riskini azalda bilər.

Triqliserid və Xolesterol Kimi Qandakı Yağ Səviyyəsini Azaldır Çiya toxumu həll olunan lif və omeqa-3 yağ turşusu, alfa-linolenik turşu baxımından zəngindir. Qandakı yağ olaraq bilinən xolesterol və triqliserid səviyyələrini azaldaraq və nəzarət altında saxlamağa kömək edərək ürək sağlamlığını dəstəkləyir. Müxtəlif sağlamlıq problemlərinin riskini azalda bilən bir antioksidan olan kuersetin ehtiva edir. Yüksək təzyiqi azaltmağa və beləliklə ürək xəstəliyinə tutulma ehtimalınızı azaltmağa kömək edir.

İltihabı Azaldır Çiya toxumunun tərkibində olan kofeik turşu adlı antioksidan orqanizmdəki iltihablarla mübarizə aparmağa kömək edə bilər. Müntəzəm olaraq istehlak edildikdə iltihablı bir xəstəliyin əlamətlərini azalda bilər.

Sümük Sağlamlığına Faydalıdır Kalsium, maqnezium və fosfor kimi minerallara malik olan çiya toxumu sümük sağlamlığını qoruyur və sümük quruluşunu gücləndirir.

Qan Şəkərini Tənzimləyir və İnsulin Müqavimətinə Qarşı Qoruyur Çiya toxumları diabet xəstələri üçün də fayda təmin edir. Kompleks karbohidrat ehtiva etdiyinə görə qan şəkərini tənzimləyir və insulin müqavimətinə qarşı qoruyur. Çiya toxumları eyni zamanda zülal mənbəyidir. Doqquz əsas amin turşusunun hamısını ehtiva edən çiya toxumlarındakı zülal qan şəkəri səviyyələrini balanslaşdırmağa və sabit bir enerji mənbəyi təmin etməyə kömək edir.

Ürək Sağlamlığını Qoruyur Çiya toxumları, ürək sağlamlığını yaxşılaşdıra bilən əla bir lif mənbəyidir. Ürək xəstəliyinin inkişaf riskini azalda bilən antioksidan olan kuersetinlə yanaşı doymamış yağlar ehtiva edir. Çiya toxumunun yüksək təzyiqi azaltması da ürək xəstəliyinə tutulma riskini azaldır.

Çiya Toxumu İmmunitet Sistemini Gücləndirir Çiya toxumu, müxtəlif T hüceyrələri və B hüceyrələri də daxil olmaqla immunitet sistemi üçün faydalar təmin edir. Omeqa-3, anadangəlmə immunitet hüceyrələrinin funksiyasını dəstəkləyir. Sahib olduğu Omeqa-3 yağ turşuları sayəsində çiya toxumu immunitet sistemi hüceyrələrinin aktivliyini artıraraq, orqanizmin zədələnmiş hüceyrələri və patogenləri məhv etməsinə kömək edir. Neytrofillərin (ağ qan hüceyrələri) hüceyrə divarlarına daxil olaraq ehtiyac duyduqları sahələrə daha çevik və daha sürətli köç etmələrini təmin edir.

Qandakı Omeqa-3 Yağ Turşusu Səviyyəsini Artırır Çiya toxumları omeqa-3 yağ turşuları baxımından zəngindir. Alfa-linolenik turşu (ALA) və olein turşuları kimi əsas yağ turşularını ehtiva edir.

Həzm Funksiyalarını Tənzimləməyə Kömək Edir Çiya toxumu həzm sistemi funksiyaları üçün olduqca əhəmiyyətli olan lif mənbəyidir. Həmçinin xlorogen turşu, kofeik turşu, mirisetin, kuersetin və kamferol olmaq üzrə antioksidan xüsusiyyətə malik fenolik birləşmələr ehtiva edir. Çiya toxumu yüksək lif tərkibi ilə qəbizliyi qarşısını alır, nəcisi yumşaltmağa kömək edir və nəcisə həcm verərək bağırsaqlardan keçidini daha asan və sürətli edir.

Xərçəng Riskini Azaldır Çiya toxumu kamferol adı verilən flavonoid ehtiva edir. Kamferol maddəsi antikanser potensialı göstərir və xərçəng riskini azaldır. Kamferol, süd xərçəngi, qaraciyər xərçəngi, beyin xərçəngi, yoğun bağırsaq xərçəngi və daha çoxu daxil olmaqla müxtəlif xərçəng növlərinə qarşı təsirlidir.

Hüceyrə Zərərini Qarşısını Alır Çiya toxumu orqanizmdə hüceyrə zədələnməsinə və xəstəliyə yol aça bilən sərbəst radikalların səbəb olduğu zərərdən orqanizmi qorumaqda təsirlidir. 2-ci tip diabet, xərçəng növləri, iltihab və həzm pozğunluqları kimi xəstəliklərin qarşısını almaqda təsirlidir.

Yaddaşı və Koqnitiv İnkişafı Artırır Çiya toxumu sinir sistemi fəaliyyətində, koqnitiv inkişafda, yaddaşla bağlı öyrənmədə və beyin sinapslarının inkişafında təsirli birləşmələr ehtiva edir. Mərkəzi sinir sisteminin anatomik və funksional inkişafı üzərindəki təsirini ortaya qoymuşdur.

Çəki Nəzarətini Asanlaşdırır Çiya toxumları lif baxımından zəngindir. Yüksək lif tərkibi ilə toxluq hissi verərək, yemək istəyini və kalori alımını azaldıb arıqlamağa kömək edir, çəki nəzarətini asanlaşdırır.

Çiya Toxumu Necə İstehlak Edilir?

Çiya toxumu çiy şəkildə yeməklərə və ya salatlara əlavə edilərək istehlak edilə bilər. Blenderla toz halına gətirilə bilən çiya toxumu, smuzilər, şorba və ya şirniyyat hazırlanmasında istifadə edilə bilər. Çiya toxumunun bir mayedə şişərək həcmini on qat artırma xüsusiyyəti var. Çiya toxumunu islatmaq üçün 1:6 nisbətində su əlavə edilməlidir. Çiya toxumu jelə bənzər qatılığını inkişaf etdirmək üçün ən az bir saat suda qalmalıdır.

Çiya toxumunun bişirilmədən istifadəsi qida dəyərləri baxımından əhəmiyyətlidir. Çiya toxumu səhər yeməyində, salatlarda bir çox şəkildə istehlak edilə bilər. Bunun səbəbi yalnız neytral bir dada sahib olması deyil, həm də fərqli şəkildə hazırlana bilməsidir.

Çiya Toxumunun Zərərləri Nələrdir?

Çiya toxumu çox istehlak edildikdə qəbizlik, ishal, şişkinlik və qaz kimi həzm şikayətlərinə, təzyiq və qan şəkərinin düşməsinə, allergik reaksiya inkişaf etməsinə, iltihablı bağırsaq narahatlıqları olanlarda simptomların tetiklənməsinə və boğulma riskinə kimi potensial zərərlərə səbəb ola bilər.

Çiya toxumunun zərərləri ümumilikdə aşağıdakı kimi sıralana bilər:

• Həzm sistemi problemləri: Çiya toxumu qida əmilməsini əngəlləyə bilər, qəbizlik, ishal, şişkinlik və qaz kimi həzm problemlərinə yol aça bilər.
• Təzyiq və qan şəkərinin düşməsi: Çiya toxumlarının təzyiq və qan şəkərini aşağı salma kimi bir təsiri olduğu üçün, təzyiq və diabet dərmanları istifadə edən şəxslərdə təzyiq və şəkərdə həddindən artıq düşmələr yaşana bilər.
• Allergik reaksiya: Allergiyası olan şəxslərdə reaksiya inkişaf edə bilər və bunun nəticəsində ürəkbulanma, qusma və dilin şişməsi kimi əlamətlər görülə bilər.
• İltihablı bağırsaq narahatlığı simptomlarını tetikləmə: Ülserativ kolit və ya Crohn xəstəliyi kimi iltihablı bağırsaq narahatlıqları olan şəxslərdə, zəngin lif qaynağı olması səbəbiylə xüsusilə xəstəliyin alovlandığı dövrlərdə istehlak edilməməsi əhəmiyyətlidir.
• Boğulma riski: Quru halda istehlak edildikdə udma çətinliyi olanlarda boğulma riski yarana bilər.
• Prostat xərçəngi riski: Bəzi araşdırmalar bu riskin potensial olaraq mövcud olduğunu göstərsə də, daha çox araşdırma lazımdır.

Çiya Toxumu FAQ

• Çiya toxumu nə işə yarar?

• Çiya toxumları minerallar, omeqa-3 yağı, antioksidanlar və lif baxımından zəngindir. Çiya toxumu yüksək təzyiq və xolesterol səviyyələrini tənzimləyir, bunlara bağlı yarana biləcək ürək xəstəlikləri riskini azaldır. İnsulin müqavimətini və qan şəkərini azaldır, həzm sisteminə faydalıdır. Koqnitiv geriləmə və müəyyən xərçəng növlərinə tutulma riskini azalda bilən çiya toxumu orqanizmdəki iltihablarla mübarizə aparmaqla yanaşı, sümük sağlamlığını da gücləndirir.
• Çiya toxumundakı birləşmələr hüceyrələrə zərər verərək yaşlanma və xərçəng kimi xəstəliklərə səbəb olan sərbəst radikalları neytrallaşdıraraq sağlamlığı qoruyur.
• Çiya toxumunda olan xlorogen turşu, kofeik turşu, mirisetin, kuersetin və kaempferol kimi antioksidanlar ürəyi və qaraciyəri qoruyur, antikanser xüsusiyyətlər göstərir. Anti-iltihab təsiri də var. Çiya toxumu qan təzyiqini azaltmağa kömək edir. Zülal və lif qaynağı olan Çiya toxumu arıqlamağa kömək edir.
• Çiya toxumlarındakı həll olunan liflər ürək xəstəliyi riski ilə birbaşa əlaqəli olan qandakı ümumi və pis xolesterolu azaltmağa kömək edir. Sümük sağlamlığı üçün kritik əhəmiyyətə malik olan kalsium, fosfor və maqnezium ehtiva edən çiya toxumu istehlakı sümük mineral sıxlığının artmasına, sümük quruluşunu güclü saxlamağa kömək edir.

• Çoxlu çiya toxumu istehlakı risklidirmi?

• Lif baxımından olduqca zəngin olan çiya toxumunu çox istehlak etmək qəbizlik, ishal, mədə şişkinliyi və qaza səbəb ola bilər. Crohn xəstəliyi kimi bağırsaq narahatlıqlarını tetikləyə bilər.

• Çiya toxumu necə istifadə olunur?

• Çiya toxumu, əsasən çiy şəkildə istehlak edilərək yeməklərə, smuzilərə və ya salatlara əlavə edilə bilər. Bunun yanında səhər yeməyində yoqurtla birlikdə də istehlak edilə bilər.

• Çiya toxumu gündəlik nə qədər istifadə olunur?

• Gündəlik alınması lazım olan vitamin və mineral ehtiyacı üçün 1-2 yemək qaşığı çiya toxumu istehlak etmək kifayət edir. Faydası yüksək olan bir qida olan çiya toxumunu uyğun miqdardan artıq istehlak etmək olmaz.

• Çiya toxumu bağırsaqları işlədirmi?

• Tərkibindəki yüksək lif nisbəti ilə həzm sistemini tənzimləyir və qəbizliyi qarşısını alır. Gündəlik istehlak edilməsi lazım olan lif miqdarı 20-30 qramdır. 2 yemək qaşığı çiya toxumu istehlak edildikdə təxminən 11 qram lif alınır. Çiya toxumu nəcisi yumşaltmağa kömək edir, həmçinin nəcisə həcm verərək bağırsaqlardan keçidini daha asan və sürətli edir. Lif qəbulu ilə yanaşı mütləq bol su istehlak edilməlidir.

• Çiya toxumu arıqlamaq üçün necə istifadə olunur?

• Çiya toxumları smuzilərə, yoqurda, yulaf əzməsinə qarışdırılaraq və ya salat materialı olaraq istifadə edilərək arıqlama pəhrizinə daxil edilə bilər. Tərkibindəki qida dəyərləri sayəsində arıqlamağa kömək edir, lakin tək başına arıqlamaq üçün istifadə edilməməlidir. Pəhriz proqramınıza mütəxəssis dietoloq dəstəyi ilə birlikdə əlavə edə bilərsiniz.

• Çiya toxumunu kimlər istifadə edə bilməz?

• Hamilə qadınların çiya toxumu istehlak etməsi tövsiyə edilmir. Çiya toxumu yüksək təzyiq dərmanı və diabet dərmanlarının yan təsirlərini artıra bilər. Allergik bir qidadır və allergiyası olanların diqqətli istehlak etməsi lazımdır. Həmçinin udma çətinliyi çəkənlər bu toxumları diqqətli istehlak etməlidir. Quru halı istehlak edilməməlidir. Çiya toxumunun qan inceltici təsiri ola bilər. Qan laxtalanma pozğunluğundan əziyyət çəkən və ya qan inceltici dərman istifadə edən şəxslər çiya toxumu istehlakını həkimləri ilə dəqiqləşdirməlidir. Çiya toxumu həmçinin təzyiqi də düşürə bilər. Təzyiqi aşağı olan şəxslər də bu səbəbdən diqqətli olmalıdır.

• Çiya toxumu diabet xəstələrinə faydalıdırmı?

• Çiya toxumu lif mənbəyidir. Lif insulin müqavimətini azaltmağa və qan şəkəri səviyyələrini yaxşılaşdırmağa kömək edir, metabolik sindrom və 2-ci tip diabet riskinizi azalda bilər.

• Çiya toxumu nəyə faydalıdır?

• Lif, zülal, omeqa-3 yağ turşuları və antioksidan baxımından zəngin olan çiya toxumunun faydaları arasında ürək, beyin və 2-ci tip diabet kimi xəstəliklərin inkişaf riskini azaltması, həzm pozğunluqlarına faydalı olması, xolesterol və triqliserid səviyyələrini azaltması və iltihabı qarşısını alması yer alır.

• Çiya toxumu cinsəlliyə faydalıdırmı?

• Çiya toxumu, sperm hərəkətliliyini və miqdarını artıran E vitamini ilə yanaşı, testosteronu artıran kuersetin, omeqa-3 yağ turşuları, zülal, lif, dəmir və sink baxımından zəngindir. Testosteronu artıraraq əzələ qazanımı, ereksiya və reproduktivliyi dəstəkləmə kimi dolayı yolla cinsəlliyə fayda verə bilər.