Regl Nedir?

Hər ay qadın orqanizminin hamiləliyə hazırlaşdığı proses olan aybaşı dövrü menstruasiya (regl) olaraq adlandırılır. Aybaşı tsikli zamanı orqanizm özünü mayalanmış bir yumurta hüceyrəsini qəbul etməyə hazırlayır. Hamiləlik baş vermədikdə, mayalanma olmadığı üçün uşaqlığın daxili qatı olan endometrium tökülür və bu, aybaşı dövrü adlanır. Aybaşı tarixi yaxınlaşdıqda və aybaşı dövründə qarın ağrısı, qasıq spazmları, süd vəzilərində ağrı və həssaslıq, qarında köp, baş ağrısı və əsəbilik kimi əhval-ruhiyyə dəyişiklikləri kimi əlamətlər yaşana bilər.

Aybaşı (Menstruasiya) Nədir?

Menstruasiya olaraq da bilinən aybaşı, uşaqlıqdan qan, ifrazat və toxuma qalıqlarının uşaqlıq yolu (vagina) vasitəsilə hər ay təkrarlanan şəkildə xaric edildiyi dövrdür. Orqanizm hər ay sanki hamilə qalacaqmış kimi özünü hazırlayır, ancaq hamiləlik baş verməzsə, orqanizm uşaqlığın daxili səthini uşaqlıq yolu vasitəsilə qanaxma şəklində xaric edir və bu tsikl aybaşı olaraq adlandırılır.

Aybaşı (Menstruasiya) Əlamətləri Hansılardır?

Aybaşı dövrünün əlamətləri süd vəzilərində ağrı və həssaslıq, qarın və qasıq bölgəsində spazmlar, bel ağrısı, qarında köp, əhval-ruhiyyə dəyişiklikləri, iştahanın artması və dəridə sızanaqların çoxalmasıdır. Bu əlamətlərin əsas səbəbi aybaşı dövründə dəyişən estrogen səviyyəsi və prostaqlandin maddəsinin artmasıdır.

Aybaşı əlamətlərinə daxildir:

• Süd vəzilərində həssaslıq
• Qasıq ağrısı
• Qarında köp
• Baş ağrısı
• Yorğunluq və yuxululuq
• Əsəbilik kimi əhval-ruhiyyə dəyişiklikləri
• Akne (sızanaq) yaranması
• İştahanın artması

Aybaşı (Menstruasiya) Periodu Nədir?

Aybaşı qanaxmasının ilk günü, son aybaşı dövrünün başlanğıc tarixidir. Bir aybaşı dövrünün ilk günü ilə növbəti aybaşının ilk günü arasındakı tipik müddət gənc qızlarda 21-45 gün, yetkin qadınlarda isə 21-31 gündür. Orta müddət 28 gündür.

Aybaşı (Menstruasiya) Neçə Gün Davam Edir?

Aybaşı müddəti hər qadında fərqli ola bilər. Aybaşı, yəni menstruasiya dövrü qadınlarda adətən 2 ilə 7 gün arasında davam edir. Aybaşı dövrləri yenə də fərdi olsa da, bu tsikl orta hesabla 21-35 gündən bir baş verir.

Aybaşı (Menstruasiya) Nə Zaman Başlayır?

İlk aybaşı dövrü yetkinlik dövrünün başlamasından sonra ortaya çıxır və menarxe olaraq adlandırılır. Aybaşının başlama yaşı orta hesabla 12-15 yaş arasıdır. Aybaşı qanaxması başladıqdan sonra baş ağrısı, qarnın aşağı hissəsində ağrı, yorğunluq, əhval-ruhiyyə dəyişikliyi, yemək istəyi, süd vəzilərində ağrı və ishal kimi əlamətlər müşahidə oluna bilər.

Qadınlarda Aybaşı (Menstruasiya) Ağrısı Niyə Olur?

Aybaşı dövründə görülən ağrılar, tibbi olaraq dismenoreya adlanan ağrılı spazmlardır. Bunun əsas səbəbi həddindən artıq prostaqlandin (yağ turşularından yaranan lipid birləşmələri) ifrazıdır.

• Birincili dismenoreya adətən bir və ya iki il ərzində, gənc qızlarda ovulyasiya tsikllərinin başlaması ilə başlayır.
• İkincili dismenoreya (sonradan yaranan ağrılı aybaşı) isə başqa bir xəstəliyin ikincili səbəbi olur.

İkincili dismenoreyaya səbəb olan vəziyyətlər arasında endometrioz, uşaqlıq mioması və uşaqlıq adenomiozu var. Nadir hallarda anadangəlmə qüsurlar, uşaqlıqdaxili vasitələr, bəzi xərçəng növləri və çanaq infeksiyaları da ikincili dismenoreyaya səbəb olur.

Aybaşının (Menstruasiyanın) Neçə Gün Gecikməsi Normaldır?

Bir aybaşı dövrünün ilk günü ilə növbəti aybaşının ilk günü arasındakı tipik müddət gənc qadınlarda 21-45 gün arasındadır. 45 gündən çox olan gecikmələr anormal hesab edilir və yoxlanılması tövsiyə olunur.

Aybaşı (Menstruasiya) Gecikməsinin Səbəbləri Nələrdir?

Aybaşı gecikmələrinin ən çox rast gəlinən səbəbi hamiləlik olaraq bilinir. Normal aybaşı tsikli qadınlarda 21-35 gündən bir olur. Hormonal pozğunluqlar, bəzi xəstəliklər və psixoloji səbəblər aybaşı tsiklinə təsir edə bilər. Bu səbəbləri ümumilikdə belə sıralamaq olar:

• Hamiləlik
• Stres
• Dərman istifadəsi
• Çəki artımı və ya itkisi
• Həddindən artıq idman
• Polikistik yumurtalıqlar sindromu
• Hormonal dəyişikliklər (tiroid hormonu, prolaktin hormonu, kortizol hormonu pozğunluqları)
• Yaşa bağlı olaraq yetkinliyin başlaması və perimenopauza (menopauzadan əvvəlki dövr) aybaşı gecikmələrinin əsas səbəbləridir.

Kimlərdə Aybaşı (Menstruasiya) Olmur?

Normalda fizioloji olaraq hamiləlikdə, menopauzada və yetkinlikdən əvvəl aybaşı olmaması normaldır. Bir gənc qız 18 yaşına çatmasına baxmayaraq aybaşı görməyibsə, bu vəziyyət “Birincili amenoreya” olaraq qiymətləndirilir. Əgər normal aybaşı görən bir qadın 6 ay müddətində aybaşı olmazsa, bu vəziyyət “İkincili amenoreya” olaraq qiymətləndirilir.

Birincili amenoreya səbəbləri:

• Terner sindromu kimi anadangəlmə xromosom xəstəlikləri
• Hipofiz-hipotalamusa aid patologiyalar
• Qalaktozemiyalar
• İmperfore himen (qızlıq pərdəsinin anadangəlmə bağlı olması)
• Anadangəlmə uşaqlıq yolu, uşaqlıq boynu və uşaqlığın inkişaf etməməsi

İkincili amenoreya səbəbləri:

• Hamiləlik, menopauza, əmizdirmə dövrü kimi fizioloji dövrlər
• Hipotalamus-hipofiz vəzi xəstəlikləri
• Stres
• Uşaqlıqdaxili bitişmələr
• Erkən menopauza
• Hiperandrogenemiya (testosteron hormonunun yüksəkliyi)
• Dərmanlar
• Kimyaterapiya, radioterapiya
• Hiperprolaktinemiya
• Tiroid vəzi xəstəlikləri

Gigiyenik Bez (Ped) Seçimində Nələrə Diqqət Edilməlidir?

• Hopduruculuğu yüksək olmalıdır
• Nəfəs alan toxumaya malik olmalıdır
• Anti-allergik olmalıdır
• Uşaqlıq yolunun florasını və turşuluq balansını pozmamalıdır
• Nəmlik hissi buraxmamalıdır
• Qanadlar sızmalara qarşı əlavə qoruma təmin etməlidir
• Qoxu yaratmamalıdır
• Qalınlığı hiss olunmamalıdır. Bədən formasına uyğun olmalıdır.

Aybaşı Ağrısına Nə Yaxşı Təsir Edir?

Aybaşı ağrısını yüngülləşdirməyə yönəlmiş ağrı mexanizmini hədəf alan müalicələrə qeyri-steroid iltihabəleyhinə preparatlar (QSİƏP) və hormonal kontraseptivlər daxildir. QSİƏP-lər prostaqlandin istehsalını bloklayır. Uzunmüddətli müalicə ilə hormonal doğuşa nəzarət vasitələri uşaqlıqdan atılan maye/toxuma miqdarını azaldır. Beləliklə, daha qısa, daha az ağrılı aybaşı qanaxması ilə nəticələnir. Mütəmadi fiziki fəaliyyət uşaqlıq spazmlarının şiddətini məhdudlaşdıra bilər.

Aybaşı (Menstruasiya) ilə Bağlı Tez-tez Verilən Suallar

Aybaşıdan əvvəl və aybaşı zamanı hansı əlamətlər yaşanır? Aybaşına yaxın və ya aybaşı dövründə görülən əlamətlər baş ağrısı, süd vəzilərində həssaslıq, qarın və qasıq ağrısı, xüsusilə şirin və duzlu qidalar yemək istəyi, depressiya və əsəbilik kimi əhval-ruhiyyə dəyişikliyi, köp, yorğunluq və çox yatmaq istəyidir.

Aybaşı dövrünün əlamətləri bunlardır:

• Süd vəzilərində böyümə və həssaslıq
• Qasıq və qarın ağrısı
• Yorğunluq və ya halsızlıq
• Baş ağrısı
• Yatmaq istəyi
• Yemək istəyinin artması (xüsusilə şirniyyat)
• Əsəbilik və gərginlik, depressiya və ya həssaslıq kimi ani dəyişən əhval-ruhiyyə
• Qarında köp
• Akne və sızanaqların yaranması
• Qəbizlik və ya ishal

Normal tsikldə aybaşı neçə gün davam edir? Aybaşı (menstruasiya) 2 ilə 7 gün arasında davam etməklə birlikdə, adətən orta hesabla 5 gün çəkir. Aybaşı qanaxmalarında ilk 2 gün qanaxmanın ən intensiv olduğu dövrdür.

Həddindən artıq aybaşı qanaxması normaldırmı? Aylıq aybaşı dövrü boyunca orta aybaşı mayesinin həcmi 35-80 millilitr (1-6 yemək qaşığı) qəbul edilir. Aybaşı mayesi qırmızımtıl-qəhvəyi rəngdədir, qandan bir qədər tünddür. Aybaşı mayesinin təxminən yarısı qandır. Bu qanın tərkibində natrium, kalsium, fosfat, dəmir və xlorid var və bunların miqdarı qadından asılıdır. Maye, qandan əlavə, uşaqlıq boynu seliyindən, uşaqlıq yolu ifrazatlarından və endometrium toxumasından ibarətdir. Menstrual mayedə itirilən dəmir miqdarı əksər qadınlar üçün nisbətən azdır. Əgər aybaşı qanaxması dəmir çatışmazlığı yaradacaq qədər intensiv olur və uzanırsa, bu normal deyil və araşdırılmalıdır.

Şiddətli aybaşı sancısı bir xəstəlik əlamətidirmi? Aybaşı dövründə şiddətli aybaşı sancısı xəstəlik əlaməti ola bilər. Bu vəziyyətlər arasında endometrioz, uşaqlıq mioması və uşaqlıq adenomiozu var. Nadir hallarda anadangəlmə qüsurlar, uşaqlıqdaxili vasitələr, bəzi xərçəng növləri və çanaq infeksiyaları ikincili dismenoreyaya səbəb olur.

Keçməyən aybaşı ağrılarında nə etmək lazımdır? Ağrı aybaşı dövrləri arasında baş verərsə, dövrün ilk bir neçə günündən daha uzun sürərsə və ya qeyri-steroid iltihabəleyhinə dərmanlar (QSİƏP-lər) və ya hormonal kontraseptivlərin istifadəsi ilə kifayət qədər yüngülləşməzsə, qadınlar bir xəstəlik riski baxımından mütləq müayinə olunmalıdır.

Aybaşı necə hesablanır? Aybaşının 1-ci günündən növbəti aybaşının 1-ci gününə qədər olan müddət aybaşı tsiklinin neçə gündən bir olduğunu göstərir. Adətən aybaşı tsikli 21-35 gündən bir olur, orta hesabla isə 28 gündür. Aybaşı tsiklinin bir neçə gün əvvəl və ya bir neçə gün sonra olması normal qəbul edilir.

Aybaşı zamanı hamilə qalmaq mümkündürmü? Aybaşı dövründə qorunmasız cinsi əlaqə ilə hamilə qalmağın mümkün olmadığına dair qəti bir tibbi məlumat yoxdur. Çox nadir də olsa, aybaşı dövründə qorunmasız cinsi əlaqə səbəbindən hamilə qalmaq mümkündür. Bunun səbəbi aybaşı tsiklinin qısa olması ola bilər.

Aybaşı olmaq üçün nə etmək lazımdır? Bəzən tətil, toy, imtahan səbəbiylə aybaşı tarixini irəli və ya daha erkən bir tarixə çəkmək lazım gələ bilər. Həkim nəzarətində hormonal dərmanlar və doğuşa nəzarət həbləri istifadə edilərək aybaşı tarixi daha erkən və ya daha gec bir tarixə salına bilər. Həmçinin, ilıq duş, idman və yoqa əzələləri boşaldaraq; cəfəri suyu və ya adaçayı isə uşaqlıqda yığılmalara səbəb olaraq aybaşının daha tez gəlməsinə səbəb ola bilər.

Aybaşı zamanı dənizə girmək olarmı? Aybaşı dövründə üzmək, suya girmək təhlükəsiz və normaldır. Aybaşı zamanı dənizə giriləcəksə, diqqət edilməli olan məqam kifayət qədər qorunmaya sahib olmaqdır. Tampon və ya menstrual qablardan istifadə edərək aybaşı zamanı təhlükəsiz şəkildə dənizə girə bilərsiniz.