Psixoloji qaşınma nədir?

Psixoloji Qaşınma (Sinir Qaşınması) Nədir?

İnsan bədənində hiss edilən qaşınmanın səbəbi hər zaman dəri ilə bağlı olmaya bilər. Əsasən dəri xəstəlikləri ilə əlaqələndirilən qaşınma bəzən heç bir fiziki səbəb olmadan da baş verə bilər. Bu vəziyyətə psixoloji qaşınma, başqa sözlə psixogen və ya sinir qaşınması deyilir. Bu tip qaşınmada əsas rol oynayan amil sinir sistemindəki funksional dəyişikliklərdir, fiziki səbəblər isə müşahidə edilmir.

Psixogen Qaşınmanın Yaranma Səbəbləri

Stress və emosional yüklənmələr sinir qaşınmasının əsas təkanverici qüvvələrindəndir. İnsan həyatına mənfi təsir edən, narahatlıq doğuran hadisələr bu vəziyyətin meydana çıxmasına səbəb ola bilər. Eyni zamanda, duyğularını ifadə etməkdə çətinlik çəkən şəxslərdə də bu problemə tez-tez rast gəlinir. Aleksitimiya adlanan bu vəziyyətin nəticəsi olaraq, insanlar daxili gərginliyi qaşımaqla reaksiya şəklində ifadə edə bilirlər.

Bundan əlavə, şəkər xəstəliyinə bağlı sinir zədələnmələri – yəni diabetik neyropatiya – də psixoloji qaşınma ilə əlaqələndirilir. Uzun müddət nəzarətsiz qalan yüksək qan şəkəri sinirlərə zərər verir və bu, bədənin müxtəlif hissələrində qaşınma və ya ağrı ilə özünü göstərə bilər. Maddələr mübadiləsi pozğunluqları, travmalar, bəzi infeksiyalar və irsi faktorlar da risk qrupuna daxildir.

Əlamətləri Nədir?

Psixoloji qaşınma daha çox bədənin bel, qollar, əllər, ayaqlar və gövdə hissəsində müşahidə edilir. Dəri xəstəliklərindən fərqli olaraq, bu qaşınmalar geniş əraziyə yayılır və səbəbi xarici faktorlara deyil, daxili gərginliyə bağlıdır. Bəzən qaşınan nahiyədə səpki və qızartı olsa da, bu simptomlar daha çox mexaniki travma nəticəsində meydana gəlir.

Uzunmüddətli qaşınma gündəlik həyat keyfiyyətinə mənfi təsir göstərərək, yuxusuzluq, diqqət dağınıqlığı və emosional pozğunluqlar kimi nəticələrə səbəb ola bilər. Diaqnozun gecikməsi hallarında isə vəziyyət xroniki hal alır.

Diaqnostika Prosesi

Psixoloji mənşəli qaşınmaların diaqnozu bəzən çətinlik törədir. Xəstələr öncə dermatoloqa müraciət edir, lakin dəri ilə bağlı problem aşkar edilmədikdə, digər ehtimallar nəzərdən keçirilir. Həkim, xəstənin sağlamlıq tarixçəsini araşdıraraq, nevroloji və fiziki müayinələr, EMG testi kimi diaqnostik vasitələrlə sinir zədələnmələrini müəyyən etməyə çalışır.

Əgər fiziki səbəb tapılmırsa və simptomlar geniş sahəni əhatə edirsə, psixogen qaşınma diaqnozu qoyula bilər.

Müalicə Yolları

Effektiv müalicə üçün kompleks yanaşma vacibdir. Dəriyə qayğı göstərmək, isti duşlardan uzaq durmaq, dərini nəmləndirmək və uyğun geyimlərdən istifadə simptomların yüngülləşməsinə yardım edə bilər. Lakin əsas hədəf psixoloji vəziyyətin stabilləşdirilməsidir.

Psixoterapiya, stress idarəetmə texnikaları və psixotrop dərmanlarla müalicə tez-tez bir yerdə tətbiq olunur. Özəlliklə obsesif-kompulsiv pozğunluq və ya depressiya fonunda inkişaf edən hallarda kombinə edilmiş terapiya daha uğurlu nəticələr verir.

Psixoloji Qaşınma və Zehni Pozğunluqlar Arasındakı Əlaqə

Sinir qaşınması çox vaxt narahatlıq pozuntusu, depressiya, OCD (obsesif-kompulsiv pozğunluq) kimi psixoloji vəziyyətlərlə birgə görülür. İnsanda qaşınma istəyi emosional haldan və gündəlik məşğuliyyətlərdən də təsirlənə bilər – məsələn, aktiv və sosial fəaliyyətlər zamanı bu hiss azalır, sakit və boş vaxtlarda isə artır.

Belə hallar adətən mükəmməllikçi, özünə güvəni zəif, utancaq, sosial narahatlığı olan insanlarda daha tez-tez baş verir. Onlar eyni zamanda dırnaq dişləmək, dodaqları çeynəmək və ya barmaqları çatlatmaq kimi vərdişlərə sahib ola bilərlər.

Nəticə

Psixoloji qaşınma, yalnız dəriyə deyil, insanın psixoloji sağlamlığına da bağlı olan çoxfaktorlu bir problemdir. Bu vəziyyətdə olan şəxslər sadəcə dermatoloji deyil, həm də psixoloji yardım almalıdırlar. Erkən diaqnoz və düzgün yanaşma ilə simptomların qarşısı alına bilər və həyat keyfiyyəti xeyli yaxşılaşdırıla bilər.