Leykosit nedir?

Leykosit Nədir?

Leykosit, yəni ağ qan hüceyrələri və ya digər adı ilə akyuvarlar (WBC – White Blood Cell), ümumi qan analizlərində yoxlanılan bir parametrdir. Orqanizmdəki funksiyaları müdafiədə iştirak etmək və infeksiyalarla mübarizə aparmaqdır. Onlar işğalçıları axtarmaq məqsədilə qanda hərəkət edirlər.

Orqanizmi mikroblardan, bakteriyalardan və toksinlərdən qorumaqla məsuldurlar. WBC normalda qan damarlarında olur, lakin təhlükə anında qan dövranı sistemindən çıxaraq əlaqəli bölgədəki antigeni məhv edir. Yəni, sürətli bir müdafiə xətti yaradaraq xəstəliyin əlamətləri hələ yaranmadan çoxalıb hərəkətə keçir. Akyuvarların miqdarı referans dəyərlərlə müqayisə edilərək ölçülür.

Ümumi qan həcminin 1%-ni təşkil edirlər və netrofil, limfosit, monosit, eozinofil və bazofil olmaqla 5 növü vardır. Netrofillər, orqanizmə daxil olan antigenlərə ilk müdaxiləni edən WBC növüdür. Limfositlər, orqanizmə yad hüceyrə daxil olduqda, immun sistemi hüceyrələrini xəbərdar etmək məqsədilə limfokin adlı kimyəvi maddə ifraz edir və hüceyrələrin yad orqanizmlərə hücum etməsini təmin edir. Monositlər, bakteriyalara hücum edərək onları məhv edir və toxumalarda olan ölü hüceyrələrin təmizlənməsindən məsuldur. Eozinofillər, orqanizmi allergik reaksiyaların səbəb olduğu iltihablanmaya qarşı qoruyur. Bazofillər, parazitlərin səbəb olduğu infeksiya növləri ilə mübarizədə təsirli rol oynadığı kimi, erkən mərhələdə xərçəng hüceyrələrinin aşkarlanması və məhv edilməsində də iştirak edir.

Yetkin bir insanın sahib olduğu leykositlərin sayı (WBC) dəyişkən olsa da, normal diapazon hər mikrolitrdə 4.000 ilə 11.000 arasındadır. Ümumiyyətlə, yetkinlərdə bir mikrolitr qanda 11.000-dən çox ağ qan hüceyrəsinin (leykosit) olması yüksək say hesab edilir. Əgər hər mikrolitrdə 4.000-dən az leykosit varsa, bu, orqanizmin infeksiya ilə lazım olduğu kimi mübarizə apara bilməyəcəyi mənasına gələ bilər. Aşağı saya bəzən leykopeniya deyilir və bəzi xəstəliklərə işarə edir.

Leykositlərin Orqanizmdəki Funksiyaları

Leykositlər, yəni ağ qan hüceyrələri, orqanizmin müdafiə mexanizmində kritik bir rol oynayır. İnfeksiyalarla mübarizə apararaq bakteriya, virus və digər patogenlərə qarşı qorunma təmin edirlər. İmmun reaksiyasının tənzimlənməsi ilə immun sisteminin cavab reaksiyalarını koordinasiya edir və beləcə orqanizmi həddindən artıq reaksiyalardan qoruyurlar. Həmçinin, yad maddələrin aşkarlanması və məhv edilməsi sayəsində zərərli hissəciklərin orqanizmdə qalmasına mane olurlar. Leykositlər sağlamlığımızı qorumaq üçün davamlı olaraq çalışaraq orqanizmin müdafiə xəttini gücləndirir və immun sistemini aktiv saxlayır. Bu səbəbdən leykosit səviyyələrinin balansda olması sağlamlığın qorunmasında həyati əhəmiyyət daşıyır.

Leykositlərin Növləri Hansılardır?

Bütün leykositlər onları digər qan hüceyrələrindən, yəni nüvəsiz eritrositlərdən və trombositlərdən fərqləndirən nüvələrə sahibdir. Fərqli akyuvar hüceyrə növləri isə müəyyən standartlara görə bir-birindən ayrılır. Bu siniflər arasında ən geniş olanlar quruluşlarına görə qranulositlər və ya aqranulositlər, yaxud da hüceyrə mənşəyinə görə mieloid hüceyrələr və ya limfoid hüceyrələr olaraq aparılan təsnifatdır.

Bu geniş təsnifat kateqoriyaları həmçinin fiziki və funksional xüsusiyyətləri ilə bir-birindən fərqləndirilən və netrofillər, eozinofillər, bazofillər, limfositlər və monositlər adlanan beş əsas növə ayrıla bilər.

• Netrofillər: Netrofillər qan dövranı sistemindəki leykositlərin 60-70%-ni təşkil edir və ən çox rast gəlinən ağ qan hüceyrələridir. Netrofillər adətən orqanizmi bakterial və ya göbələk infeksiyalarına qarşı müdafiə edir və mikrob infeksiyasına qarşı immun sisteminin ilk reaksiyasını təmin edirlər. Netrofillər nazik saplarla bir-birinə bağlanmış kimi görünən çoxloblu bir nüvəyə sahibdirlər. Bu hüceyrələr kəskin iltihabın erkən mərhələlərində və yara iltihablanmalarında ən çox rast gəlinən hüceyrə növüdür. Bu hüceyrələr mikrobları udduqdan sonra həzm prosesində istifadə etdikləri lizosomları yeniləyə bilmirlər. Bu səbəbdən hər biri bir neçə patogeni udub içlərində parçaladıqdan sonra ölürlər. İnsan orqanizmində netrofillərin qan dövranında qalma müddəti adətən 5 ilə 135 saat arasındadır. Bu hüceyrələr lizosomları tükənmədiyi müddətcə ölmürlər.
• Limfositlər: Limfositlər qan dövranı sisteminə nisbətən limfa sistemində daha çox yayılmışdır. Limfositlər bir çox alt növə bölünür. Ən vacib limfosit alt növləri B hüceyrələri və T hüceyrələridir. B hüceyrələri patogenlərə bağlana bilən və onları zərərsizləşdirən anticisimlər istehsal edir. Bu anticisimlər orqanizmin patogenləri təmizləməsinə kömək edir, komplement sistemini aktivləşdirir və patogenlərin məhv edilməsini təmin edir. T hüceyrələri isə daha alt qruplara bölünür. Ortaq reseptor olaraq CD4 göstərən T hüceyrələri CD4+ T hüceyrələri kimi tanınır. Antigenik peptidləri bağlaya bilir, sitokinlər yaradır və immun reaksiyasını koordinasiya etməyə kömək edən funksiyaları yerinə yetirirlər. HIV infeksiyasında bu hüceyrələr fərdin immun sisteminin bütövlüyünün qiymətləndirilməsini təmin edən əsas elementlərdən biridir. CD8 göstərən T hüceyrələri isə CD8+ T hüceyrələri kimi tanınır. Bu hüceyrələr virusa yoluxmuş hüceyrələri və ya şiş (tümör) hüceyrələrini müəyyən edib öldürürlər. T hüceyrələri fərqli bir T hüceyrə reseptoruna sahibdir və toxumalarda qana nisbətən daha çox rast gəlinir. Bu hüceyrələr sitotoksik T hüceyrələri və təbii qatil (NK) hüceyrələrinin xüsusiyyətlərini paylaşır. Təbii qatil hüceyrələr kimi tanınan limfositlər orqanizmdə MHC sinif I molekullarını göstərməyən hüceyrələri öldürə bilərlər. Bu vəziyyət, hüceyrələr bir virus tərəfindən yoluxdurulduqda və ya xərçəngə çevrildikdə MHC sinif I molekullarının azalması ilə ortaya çıxır.
• Monositlər: Ən böyük akyuvar növü olan monositlər, netrofillər kimi faqositoz (yad maddələri udub daxildə parçalamaq) yolu ilə zərərli maddələri məhv edirlər. Ancaq monositlər əlavə bir rola sahib olduqları üçün daha uzun ömürlüdürlər. Monositlər T hüceyrələrinə patogen parçalarını təqdim edirlər ki, patogenlər immun sistemi tərəfindən yenidən tanınsın və daha sürətli şəkildə öldürülsün. Bu, orqanizmin bir anticisim reaksiyası yaratmasına səbəb olur. Monositlər qan dövranını tərk edib toxuma makrofaqlarına çevrilir, ölü hüceyrə qalıqlarını təmizləyir və mikroblara hücum edirlər. Netrofillər bu qalıqları və mikrobları tam olaraq təmizləyə bilmir. Monositlər lizosomlarını yeniləyə bildikləri üçün netrofillərdən daha uzun müddət aktiv qala bilirlər.
• Eozinofillər: Eozinofillər qanda leykositlərin ümumi sayının təxminən 2-4%-ni təşkil edir. Bu say gün ərzində, mövsümi olaraq və qadınlarda menstrual dövr zamanı dəyişir. Eozinofil miqdarı allergiyalara, parazitlərə, infeksiyalara, kolagen xəstəliklərinə, dalaq və ya mərkəzi sinir sistemi xəstəliklərinə reaksiya olaraq yüksəlir. Qanda nadir sayda görülsə də, tənəffüs, həzm və aşağı sidik yollarının selikli qişalarında çox sayda olurlar. Eozinofillər, orqanizm allergik reaksiyalar verdikdə əsasən fəaliyyətə keçən iltihab hüceyrələridir. Eozinofiliya adlanan vəziyyətin ən vacib səbəbləri arasında astma, saman qızdırması və övrə kimi allergiyalar ilə parazit infeksiyaları yer alır. Normal bir akyuvar hüceyrəsinin udub parçalaya bilməyəcəyi qədər böyük olan qarmaqlı qurdlar və ya teniyalar kimi böyük parazitləri məhv edən kimyəvi maddələr ifraz edirlər. Ümumiyyətlə, nüvələri nazik bir sapla bir-birinə bağlanan cüt lobdan ibarətdir.
• Bazofillər: Bazofillər, qan damarlarının genişlənməsinə səbəb olan kimyəvi histaminin ifraz olunduğu allergik və antigen reaksiyasını həyata keçirirlər. Leykosit növləri arasında ümumi sayın 0,5%-dən daha azını təşkil etdikləri üçün ən nadir rast gəlinən leykosit növüdürlər. Nadir olmaları və digər leykosit növləri ilə müxtəlif fiziki və kimyəvi xüsusiyyətləri paylaşdıqları üçün onları müəyyən etmək çətindir. Nüvələri iki və ya üç loblu ola bilər, lakin onu gizlədən çox sayda iri qranulların olması görülməsini çətinləşdirir. Bazofillər orqanizmin müdafiəsinə kömək edən histamin və heparin adlı iki fərqli kimyəvi maddə ifraz edirlər. Histamin, qan damarlarını genişləndirməkdən və zədələnmiş toxumaya qan axınını artırmaqdan məsuldur. Həmçinin, qan damarlarını daha keçirici edir ki, netrofillər və laxtalanma zülalları qan dövranı sistemindən birləşdirici toxumaya daha asan keçə bilsin. Heparin isə qanın laxtalanmasının qarşısını alan və bununla da digər leykositlərin təhlükə altındakı bir bölgəyə hərəkətini dəstəkləyən bir antikoaqulyant, yəni laxtalanma əleyhinə vasitədir. Bazofillər bunlara əlavə olaraq bir infeksiya bölgəsinə eozinofilləri və netrofilləri cəlb edən kimyəvi siqnallar göndərə bilər.

Leykosit Yüksəkliyi Nəyə Görə Baş Verir?

Leykosit yüksəkliyi, tibbi adı ilə leykositoz, adətən orqanizmin müxtəlif sağlamlıq vəziyyətlərinə verdiyi bir reaksiyadır. Leykositlər, immun sistemimizin infeksiyalarla və xəstəliklərlə mübarizə aparmaq üçün istifadə etdiyi ağ qan hüceyrələridir. Leykosit sayının artması, orqanizmdə bir problemin olduğunu və immun sisteminin hərəkətə keçdiyini göstərir. Eritrosit və leykosit səviyyələrindəki balanssızlıqlar, orqanizmdəki infeksiya və ya iltihab proseslərinin bir göstəricisi ola bilər.

Leykositoz Nədir?

Leykositoz, qandakı leykosit sayının normal dəyərlərdən yuxarı qalxması vəziyyətini ifadə edir. Adətən leykosit sayının hər mikrolitrdə 11.000-dən çox olması lekositoz olaraq qəbul edilir. Bu vəziyyət müxtəlif səbəblərdən ortaya çıxa bilər və əsas səbəbin müəyyən edilməsi, uyğun müalicə və müdaxilə üçün vacibdir. Leykosit sayındakı artım, orqanizmin infeksiyalara, iltihablanmalara və ya stres kimi vəziyyətlərə qarşı göstərdiyi bir reaksiya ola bilər.

Leykosit Yüksəkliyinin Səbəbləri

Leykosit yüksəkliyi, orqanizmdəki ağ qan hüceyrələrinin sayının artması vəziyyətidir və bu artım adətən orqanizmin müxtəlif sağlamlıq vəziyyətlərinə verdiyi reaksiyadan qaynaqlanır. Ən yayğın səbəblərdən biri infeksiyalardır. Bakterial, viral, göbələk və ya parazit mənşəli infeksiyalar, immun sisteminin daha çox leykosit istehsal etməsinə səbəb olur. Məsələn, pnevmoniya, bronxit, vərəm və sidik yolu infeksiyaları kimi xəstəliklər leykosit sayında nəzərəçarpacaq bir artıma səbəb ola bilər. İnfeksiyanın növündən asılı olaraq leykosit sayı fərqli nisbətlərdə yüksələ bilər və bu vəziyyət müalicənin gedişatına da təsir edə bilər.

Bununla yanaşı, revmatik xəstəliklər və iltihabi bağırsaq xəstəlikləri kimi xroniki iltihablı xəstəliklər də leykosit sayını artıra bilər. Revmatoid artrit və ya Kron xəstəliyi kimi vəziyyətlər, orqanizmin davamlı bir iltihabi reaksiya verməsinə səbəb olur və bu da leykosit istehsalını artırır. İltihablı xəstəliklərin idarə olunmasında leykosit sayının izlənməsi, müalicənin effektivliyinin qiymətləndirilməsi baxımından vacib bir meyardır.

Bəzi xərçəng növləri, xüsusilə leykemiya, leykosit sayında ciddi bir artıma səbəb ola bilər. Leykemiya sümük iliyindəki hüceyrələrin anormal şəkildə böyüməsi ilə xarakterizə olunur və bu vəziyyət ağ qan hüceyrələrinin sayını həddindən artıq dərəcədə artıra bilər. Xərçəngin erkən diaqnozu və müalicəsi üçün leykosit sayının izlənməsi vacibdir. Leykosit artımı xərçəngin irəliləməsi ilə paralel olaraq dəyişə bilər və xəstəliyin gedişatını öyrənmək baxımından əhəmiyyətlidir.

Güclü stres və ya ağır fiziki fəaliyyət də leykosit sayında müvəqqəti bir artıma səbəb ola bilər. Orqanizm stres altında immun sistemini gücləndirmək məqsədilə daha çox leykosit istehsal edir. İdmandan sonra və ya stresli bir hadisədən sonra aparılan testlərdə leykosit sayında müvəqqəti bir artım müşahidə edilə bilər, lakin bu artım adətən qısa müddətli olur və stresin və ya fiziki fəaliyyətin sona çatması ilə normallaşır.

Digər səbəblər arasında dalağın çıxarılması, bəzi dərmanların istifadəsi, infarkt və ya həyəcan (anksiyete) kimi vəziyyətlər də yer alır. Məsələn, steroidli dərmanlar və ya infeksiya müalicəsində istifadə olunan bəzi dərmanlar ağ qan hüceyrələrinin istehsalını artıra bilər. Dalağın çıxarılması, qan dövranındakı leykositlərin sayına təsir edə bilər, çünki dalaq qan hüceyrələrinin süzülməsində və köhnə hüceyrələrin məhv edilməsində vacib rol oynayır. Bundan əlavə, həyəcan kimi emosional vəziyyətlər də orqanizmdə stres reaksiyasını tətikləyərək leykosit sayını artıra bilər.

Leykosit Azlığı Nəyə Görə Baş Verir?

Leykosit azlığı, tibbi ədəbiyyatda “leykopeniya” olaraq adlandırılır və qandakı ağ qan hüceyrələrinin sayının normadan aşağı düşməsi vəziyyətini ifadə edir. Leykositlər immun sisteminin vacib bir hissəsi olub, orqanizmi infeksiyalardan və xəstəliklərdən qoruyur. Leykopeniya orqanizmin müdafiə mexanizminin zəiflədiyi mənasına gələ bilər və altında yatan ciddi sağlamlıq problemlərinin bir göstəricisi ola bilər. Buna görə də leykosit azlığı vəziyyətində səbəblərinin araşdırılması və uyğun müalicə üsullarının müəyyən edilməsi həyati əhəmiyyət daşıyır.

Leykopeniya Nədir?

Leykopeniya, ağ qan hüceyrələrinin sayının azalması ilə ortaya çıxan bir vəziyyətdir. Normalda hər mikrolitrdə 4.000 ilə 11.000 arasında olan leykosit sayının bu diapazonun altına düşməsi leykopeniya olaraq qəbul edilir. Leykopeniya orqanizmin infeksiyalara qarşı daha müdafiəsiz qalmasına səbəb ola bilər və müxtəlif sağlamlıq problemlərinə yol aça bilər. Bu vəziyyətin səbəbləri müxtəlif ola bildiyi kimi, fərqli sağlamlıq vəziyyətlərinin bir əlaməti olaraq da ortaya çıxa bilər. Leykopeniya aşkar edildikdə, altında yatan səbəbin düzgün şəkildə müəyyən edilməsi üçün diqqətli bir qiymətləndirmə aparılmalıdır.

Leykosit Azlığının Səbəbləri

Leykosit azlığının səbəbləri arasında sümük iliyi xəstəlikləri mühüm yer tutur. Sümük iliyi orqanizmin qan hüceyrələrini istehsal edən strukturdur və aplastik anemiya ilə sümük iliyi çatışmazlığı kimi vəziyyətlər kifayət qədər ağ qan hüceyrəsi istehsalının baş verməməsinə səbəb olur. Zökəm, qrip və HIV kimi viruslar immun sistemini zəiflədərək ağ qan hüceyrələrinin azalmasına səbəb ola bilər. Xüsusilə HIV, immun sisteminə birbaşa zərər verərək leykopeniyanın yaranmasına səbəb olur və orqanizmi daha çox infeksiyaya qarşı müdafiəsiz qoyur. Bu infeksiyalar zamanı orqanizmin immun reaksiyası təsirlənir və bu vəziyyət infeksiyaların müalicə prosesini uzada bilər.

Otoimmun xəstəliklər də leykosit azlığına səbəb ola bilər. Lupus və revmatoid artrit kimi xəstəliklər, immun sisteminin orqanizmin öz toxumalarına hücum etməsinə səbəb olur və bu vəziyyət ağ qan hüceyrələrinin azalmasına gətirib çıxarır. Otoimmun xəstəliklər, immun sisteminin öz hüceyrələrini yad olaraq tanıyıb hücum etməsi ilə xarakterizə olunur.

Qidalanma pozğunluqları da leykosit azlığının digər mühüm səbəbləri arasında yer alır. B12 vitamini çatışmazlığı kimi vəziyyətlər leykosit sayında azalmaya səbəb ola bilər. Vitamin və mineral çatışmazlıqları, sümük iliyinin sağlam hüceyrələr istehsal etmə qabiliyyətini azaldaraq immun sisteminin zəifləməsinə səbəb olur. B12 vitamini qan hüceyrələrinin istehsalı üçün kritik əhəmiyyətə malikdir və bu vitaminin çatışmazlığı leykopeniyaya yol aça bilər.

Bunlardan başqa, kimyaterapiya və radioterapiya kimi xərçəng müalicələri də leykosit azlığına səbəb ola bilər. Bu müalicələr xərçəng hüceyrələri ilə yanaşı sürətlə bölünən sağlam hüceyrələri də hədəf alır və ağ qan hüceyrələrinin sayını azalda bilər. Həmçinin, bəzi dərmanlar da leykopeniyaya səbəb ola bilər.

Leykosit Dəyərləri Neçə Olmalıdır?

Leykositlər, immun sisteminin vacib bir hissəsi olan ağ qan hüceyrələridir. Orqanizmi infeksiyalara, bakteriyalara və digər yad maddələrə qarşı qoruyur. Sağlam bir fərddə leykosit sayı müəyyən bir aralıqda olmalıdır. Leykosit sayındakı dəyişikliklər infeksiya, iltihab, stres, immun sistemi xəstəlikləri kimi vəziyyətlərin xəbərçisi ola bilər. Normal leykosit dəyərlərinin müəyyən edilməsi qan analizi ilə aparılır və yaş, cinsiyyət kimi amillərdən asılı olaraq dəyişə bilər.

Aşağıdakı cədvəldə yaş qruplarına görə normal leykositlərin sayını və normal dəyərlərini tapa bilərsiniz.

Leykosit Sayımı Necə Aparılır?

Leykosit sayımı adətən ümumi qan analizi (ÜQA – Complete Blood Count) adlanan bir qan testi ilə aparılır. Bu test ağ qan hüceyrələri, qırmızı qan hüceyrələri və trombositlər kimi qan komponentlərinin miqdarını ölçür. Qan nümunəsi adətən qol və ya biləkdən götürülür və laboratoriyada analiz edilir. Leykosit sayımında leykositlərin ümumi sayının yanı sıra fərqli növdəki ağ qan hüceyrələrinin faizi də yoxlanılır. Leykosit sayımı müxtəlif üsullarla həyata keçirilə bilər:

• Avtomatik Analizatorlar: Müasir laboratoriyalarda leykosit sayımı üçün avtomatik analizatorlar istifadə olunur. Bu cihazlar qan nümunəsini sürətli və həssas şəkildə analiz edərək nəticələri verir.
• Mikroskopik Müayinə: Daha köhnə və ya kiçik laboratoriyalarda mikroskop altında qan yaxması yoxlanılaraq leykosit sayımı aparıla bilər. Bu üsul leykosit növlərini əl ilə saymağı tələb edir və adətən avtomatik sayımların doğruluğunu yoxlamaq üçün istifadə olunur.
• Axın Sitometriyası: İnkişaf etmiş laboratoriyalarda leykositlərin növlərini və sayını müəyyən etmək üçün axın sitometriyası istifadə edilə bilər. Bu texnika leykositlərin fərqli səth antigenlərini müəyyən edərək sayım aparır.

Leykosit sayımı adətən sağlamlıq skrininqləri, infeksiyaların diaqnozu və immun sistemi xəstəliklərinin izlənilməsi kimi bir çox klinik vəziyyətdə tələb olunur.

Leykosit Dəyərlərinin Normal Diapazonları

Leykosit dəyərləri yaşa, cinsiyyətə və fərdin ümumi sağlamlıq vəziyyətinə görə dəyişə bilər. Ancaq ümumiyyətlə qəbul edilən normal diapazonlar aşağıdakı kimidir:

• Yetkinlər: Normal leykosit sayı yetkinlər üçün adətən 4.500 ilə 11.000 hüceyrə/mikrolitr (mcL) arasında dəyişir. Kişi və qadınlar üçün bu diapazon adətən eynidir, lakin qadınlar menstrual dövr, hamiləlik kimi dövrlərdə yüngül dəyişikliklər yaşaya bilər.
• Uşaqlar: Uşaqlarda leykosit sayı yaşa görə dəyişə bilər. Yenidoğulmuşlarda leykosit sayı adətən daha yüksək olur və 9.000 ilə 30.000 mcL arasında ola bilər. Uşaqlarda bu dəyərlər yavaş-yavaş yetkin səviyyələrinə düşür.
• Yaşlılar: Yaşlı fərdlərdə leykosit sayı adətən yetkinlərlə oxşar diapazonda olsa da, bəzi yaşlılarda leykosit sayında yüngül bir azalma müşahidə edilə bilər.

Leykosit testi nəticələrində leykosit pozitiv və leykosit neqativ nə deməkdir?

• Leykosit Pozitiv: Test nəticəsinin pozitiv çıxması sidiyinizdə ağ qan hüceyrələrinin (leykositlərin) olduğunu göstərir. Bu vəziyyət adətən bir sidik yolu infeksiyası və ya başqa bir iltihablanma əlamətidir. Pozitiv nəticə, orqanizminizin infeksiya ilə mübarizə apardığını göstərir və adətən əlavə müayinələr tələb edir.
• Leykosit Neqativ: Test nəticəsinin neqativ çıxması sidiyinizdə leykosit olmadığını və ya çox aşağı səviyyədə olduğunu göstərir. Bu nəticə, adətən orqanizminizdə infeksiya və ya iltihablanma olmadığını və sidik yolunun sağlam olduğunu ifadə edir. Neqativ nəticə normal və sağlam bir göstəricidir.

Leykosit dəyərlərindəki anormallıqlar adətən digər əlamətlərlə birlikdə qiymətləndirilməlidir. Həkimlər leykosit sayımının yanı sıra xəstənin tibbi tarixçəsi, digər laboratoriya nəticələri və mövcud simptomlarını nəzərə alaraq diaqnoz qoyur və müalicə planı tərtib edir.

Leykosit Yüksəkliyinin və Azlığının Əlamətləri

Leykositlər, immun sistemimizin infeksiyalara qarşı ilk müdafiə xəttini təşkil edən ağ qan hüceyrələridir. Bu hüceyrələrin sayındakı artım və ya azalma, orqanizmimizdə baş verən fərqli sağlamlıq problemlərinin xəbərçisi ola bilər. Leykosit yüksəkliyi (leykositoz) və leykosit azlığı (leykopeniya) hər ikisi müxtəlif əlamətlərlə özünü göstərə bilər və bu əlamətlər altta yatan sağlamlıq vəziyyətinə bağlı olaraq dəyişə bilər. Leykosit yüksəkliyi nədir? sualının cavabı “adətən infeksiya, iltihab və ya stres vəziyyətlərinə işarə edir”, leykosit azlığı isə immun sisteminin zəiflədiyi hallarda ortaya çıxır. Bu iki vəziyyətin əlamətlərini tanımaq, sağlamlıq problemlərinin erkən diaqnozu və müalicəsi baxımından vacibdir.

Leykosit Yüksəkliyinin Əlamətləri

Leykosit yüksəkliyi orqanizmin bir infeksiya və ya iltihablanmaya qarşı reaksiya verdiyi hallarda ortaya çıxa bilər. Bu vəziyyətin ən yayğın əlamətlərindən biri qızdırma, üşütmə və titrəmə hissidir. Orqanizm infeksiya ilə mübarizə apararkən, temperatur artımı və titrəmə kimi reaksiyalar verə bilər. Bununla yanaşı, tənəffüs yolu infeksiyaları da leykosit yüksəkliyinə səbəb ola bilər və bu halda öskürək, boğaz ağrısı və burun axıntısı kimi simptomlar tez-tez görülür. Sidikdə leykosit yüksəkliyi, orqanizmin bir infeksiya və ya iltihablanmaya qarşı reaksiya verdiyi hallarda ortaya çıxa bilər. Sidik yolu infeksiyaları və ya həzm sistemi problemləri də sidikdə leykosit sayında leykosit esteraza artımına səbəb ola bilər.

Bu hallarda sidik ifrazı zamanı yanma hissi, ishal və qarın ağrısı kimi əlamətlər ortaya çıxa bilər. Bəs, sidikdə leykosit sayı neçə olanda təhlükəlidir? Sualının cavabı isə sidikdə leykosit sayı normalda olduqca aşağı olmalıdır. Bəs, sidikdə leykosit neçə olmalıdır? Sidikdə leykosit adətən mikroskop altında aparılan müayinələrdə “0-5 leykosit” olaraq ifadə edilir. Sidikdə 5-dən çox leykosit olması “leykosituriya” adlanır və adətən bir infeksiyanın və ya iltihablanmanın əlaməti olaraq qəbul edilir. Sidikdə leykosit yüksəkliyi adətən müvəqqəti bir vəziyyətdir və orqanizmin infeksiya ilə mübarizə prosesində normal qəbul edilə bilər. Ancaq əlamətlər uzun müddət davam edərsə, altta yatan ciddi bir sağlamlıq problemi olub olmadığını müəyyən etmək üçün tibbi qiymətləndirmə tələb olunur.

Leykosit Esteraza Nədir?

Sidikdə leykosit nədir? sualının cavabı olaraq “ağ qan hüceyrələrinin (leykositlərin) varlığını göstərən bir fermentdir. Bu ferment adətən sidik yolu infeksiyalarının diaqnozunda istifadə olunur”. Normal şəraitdə sidikdə leykosit olmur və ya çox az miqdarda olur. Ancaq sidik yolu infeksiyası kimi hallarda leykosit sayı artır və bu da aparılan testdə leykosit esteraza pozitiv çıxmasına səbəb ola bilər.

Leykosit Azlığının Əlamətləri

Leykosit azlığı, immun sisteminin zəiflədiyi və orqanizmin infeksiyalara qarşı daha müdafiəsiz hala gəldiyi hallarda ortaya çıxır. Leykosit sayının aşağı olması, orqanizmin infeksiyalarla mübarizə qabiliyyətini azaldır və bu da qızdırma və titrəmə kimi əlamətlərə yol aça bilər. Tez-tez infeksiyaya yoluxmaq, leykosit azlığının digər bir yayğın əlamətidir və bu vəziyyət orqanizmdə yayğın ağrı və narahatlıq hissi ilə özünü göstərə bilər.

Xroniki öskürək və təngnəfəslik, tənəffüs yolu infeksiyalarının tez-tez rast gəlinən əlamətləridir və leykosit sayındakı azalma ilə əlaqəli ola bilər. Bu əlamətlər immun sistemi zəiflədikdə ortaya çıxa biləcək ciddi sağlamlıq problemlərinin xəbərçisi ola bilər. Leykosit azlığının altında yatan səbəblər adətən viral infeksiyalar, sümük iliyi xəstəlikləri və ya immun sistemi pozğunluqları ola bilər. Bu halda əlamətlərin diqqətlə izlənilməsi və uyğun tibbi müdaxilənin təmin edilməsi vacibdir.

Leykosit Səviyyələrinə Nələr Təsir Edir?

Leykositlər, immun sistemimizin vacib bir hissəsi olan ağ qan hüceyrələridir və orqanizmin infeksiyalara qarşı müdafiəsini təmin edirlər. Leykosit səviyyələri bir çox amildən təsirlənə bilər və bu da immun sisteminin effektivliyini müəyyən edir. Qidalanma vərdişləri, idman, stres, yuxu rejimi və xroniki xəstəliklər kimi amillər leykosit səviyyələrində dəyişikliklərə səbəb ola bilər. Leykosit səviyyələrinə təsir edən amillərin bilinməsi, immun sisteminin sağlam qalmasını təmin etməkdə vacib rol oynayır.

• Vitamin və Mineral Çatışmazlıqları: Vitamin və mineral çatışmazlıqları leykosit səviyyələrinə mənfi təsir edə bilər. Xüsusilə C vitamini, B12 vitamini və sink kimi qida maddələri immun sistemi funksiyaları üçün kritik əhəmiyyətə malikdir. C vitamini leykositlərin istehsalını və fəaliyyətini artırarkən, B12 vitamini sümük iliyində leykosit istehsalını dəstəkləyir. Sink leykositlərin infeksiyalarla mübarizə qabiliyyətini artırır və immun sisteminin güclənməsinə kömək edir. Bu vitamin və mineralların çatışmazlığı, immun sisteminin zəifləməsinə və leykosit səviyyələrində azalmaya səbəb ola bilər.
• İdman, Stres və Yuxu Rejimi: İdman, stres və yuxu rejimi leykosit səviyyələri üzərində birbaşa təsirə malikdir. Mütəmadi idman immun sistemini gücləndirir və leykositlərin infeksiyalarla mübarizə etmə qabiliyyətini artırır. Ancaq həddindən artıq idman immuniteti zəiflədə bilər. Stres, kortizol səviyyələrini yüksəldərək leykosit sayını azalda bilər və immun sistemini zəiflədə bilər. Kifayət qədər və keyfiyyətli yuxu, immun sisteminin düzgün işləməsi üçün zəruridir və leykosit istehsalına müsbət təsir edir.
• Xroniki Xəstəliklərin Leykosit Səviyyələrinə Təsiri: Xroniki xəstəliklər leykosit səviyyələrinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir edə bilər. Xüsusilə diabet, revmatoid artrit, lupus kimi xroniki iltihablı xəstəliklər, leykosit saylarında dəyişikliklərə səbəb ola bilər. Bu xəstəliklər, immun sisteminin davamlı olaraq aktiv qalmasına səbəb ola bilər və bu da leykosit səviyyələrində dəyişikliklərə gətirib çıxara bilər. Həmçinin, xərçəng və HIV kimi xəstəliklər leykosit istehsalını zəiflədərək leykopeniyaya səbəb ola bilər.

Leykosit Dəyərləri Necə Balansda Saxlanılır?

Leykositlər, orqanizmimizin infeksiyalara və xəstəliklərə qarşı müdafiə mexanizmində kritik bir rol oynayan ağ qan hüceyrələridir. İmmun sistemimizin sağlam işləməsi üçün leykosit dəyərlərinin müəyyən bir aralıqda balansda saxlanması lazımdır. Leykosit dəyərlərindəki anormallıqlar, orqanizmin infeksiyalara qarşı müqavimətini təsir edə bilər və sağlamlıq problemlərinə yol aça bilər. Bəs, leykositin normal dəyəri necə balansda saxlanıla bilər?

Leykosit Səviyyəsi Necə Artırılır?

Leykosit səviyyələrini artırmaq üçün qidalanma vərdişləri böyük əhəmiyyət daşıyır. C vitamini, sink və B12 vitamini kimi qidalarla zənginləşdirilmiş bir pəhriz immun sistemini gücləndirə bilər. Sitrus meyvələri, yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər, qırmızı ət, balıq və süd məhsulları bu vitaminlərin qəbulunu dəstəkləyir. Mütəmadi idman, leykosit səviyyələrini tənzimləyərək immuniteti artırır; həftədə ən az 150 dəqiqə idman tövsiyə olunur. Ancaq həddindən artıq idmandan çəkinmək lazımdır. Stresin idarə olunması da kritikdir; meditasiya, yoqa və dərin nəfəs məşqləri ilə stresi azaltmaq olar. Kifayət qədər yuxu, immun sisteminin güclənməsinə və leykosit səviyyələrinin balansda qalmasına kömək edir.

Leykosit Səviyyəsi Necə Azaldılır?

Leykositlər infeksiyalarla mübarizə aparan ağ qan hüceyrələridir. Yüksək leykosit səviyyələri infeksiya və ya iltihablanma əlaməti ola bilər. Leykosit səviyyələrini tənzimləmək üçün infeksiya riskini azaltmaq vacibdir. Əlləri tez-tez yumaq, qidaları düzgün şəkildə hazırlamaq və saxlamaq infeksiyaların qarşısını alır. Balanslı qidalanmaq, kifayət qədər yatmaq və stresdən çəkinmək immun sistemini gücləndirir. Mütəmadi sağlamlıq yoxlamaları və qan testləri, leykosit səviyyələrini izləyir və sağlamlıq problemlərini erkən diaqnoz etməyə kömək edir. Stresin idarə olunması, meditasiya və idman kimi fəaliyyətlər leykosit səviyyələrini balansda saxlayır. Həmçinin siqaret və alkoqolu azaltmaq da immun sistemini dəstəkləyir.

Leykositlərlə Bağlı Tez-tez Verilən Suallar

• Leykosit Yüksəkliyi Necə Müalicə Edilir?

  Leykosit yüksəkliyi adətən altta yatan bir infeksiya, iltihab və ya digər sağlamlıq problemləri səbəbindən ortaya çıxır. İnfeksiyalar üçün antibiotik və ya antiviral dərmanlar, iltihablı xəstəliklər üçün isə anti-iltihab dərmanları istifadə edilə bilər. Həmçinin, sağlam bir həyat tərzi mənimsəmək, stresi idarə etmək, kifayət qədər yuxu və balanslı qidalanma kimi ümumi sağlamlıq tədbirləri də leykosit səviyyələrinin normallaşmasına kömək edə bilər.

• Leykosit Azlığı Təhlükəlidirmi?

  Leykosit azlığı (leykopeniya) immun sisteminin zəiflədiyini və orqanizmin infeksiyalara qarşı daha müdafiəsiz hala gəldiyini göstərir. Leykopeniya adətən sümük iliyi xəstəlikləri, otoimmun xəstəliklər və ya müəyyən dərmanlar səbəbindən ortaya çıxır. Təhlükəli olub olmadığını müəyyən etmək üçün altta yatan səbəbin aşkar edilməsi vacibdir və həkiminizin tövsiyə etdiyi müalicəyə riayət etməlisiniz.

• Leykosit Səviyyələri Necə Nəzarət Altında Saxlanılır?

  Balanslı və qidalandırıcı bir pəhriz, mütəmadi idman, kifayət qədər yuxu və stresi idarə etmək leykosit səviyyələrinə müsbət təsir edir. Həmçinin, siqaret və alkoqol kimi zərərli vərdişlərdən çəkinmək də immun sistemini dəstəkləyir.

• Qan Analizində Leykosit Nədir?

  Qan analizində leykosit, ağ qan hüceyrələrinin sayını ifadə edir və immun sisteminin sağlamlığı haqqında məlumat verir. Leykositlər orqanizmi infeksiyalara qarşı qoruyan hüceyrələrdir. Ümumi qan analizi (ÜQA) testi leykosit sayını müəyyən etmək üçün aparılan yayğın bir laboratoriya testidir. Normal leykosit səviyyələri yaşa, cinsiyyətə və fərdi sağlamlıq vəziyyətinə görə dəyişə bilər.

• Leykosit Yüksəkliyi və Azlığı Leykemiya Əlamətidirmi?

  Leykosit yüksəkliyi və azlığı, leykemiya kimi qan xərçənglərinin əlamətlərindən biri ola bilər, ancaq tək başına leykemiya diaqnozu qoymaq üçün kifayət deyil. Leykemiya adətən anormal leykosit sayları ilə yanaşı, digər əlamətlər və laboratoriya nəticələri də göstərir. Leykemiya diaqnozu qoymaq üçün əhatəli bir tibbi qiymətləndirmə və əlavə testlər tələb olunur. Hər hansı bir şübhəli vəziyyətdə həkiminizlə məsləhətləşməyiniz vacibdir.

• Leykosit Normal, Aşağı və ya Yüksək Olduqda CRP Dəyərinin Yüksək Olması Nə Deməkdir?

  C-Reaktiv Zülal (CRP) dəyəri, orqanizmdə iltihabın mövcudluğunu göstərən bir markerdir. Leykosit səviyyələrinin normal, aşağı və ya yüksək olması ilə birlikdə CRP dəyərinin yüksək olması, orqanizmdə bir infeksiya və ya iltihab olduğunu göstərə bilər. Bu vəziyyət, orqanizmin infeksiya və ya iltihabla mübarizə apardığına işarə edir və altta yatan səbəbin müəyyən edilməsi üçün həkiminizə müraciət etməyiniz lazım gələ bilər.

• Leykosit, Yəni Ağ Kürə İynəsi Nədir?

  Leykosit iynəsi, adətən immun sistemi zəifləmiş fərdlərdə leykosit istehsalını stimullaşdırmaq üçün istifadə olunan bir müalicə üsuludur. Ağ kürə iynələri sümük iliyini stimullaşdıraraq leykosit istehsalını artırır və beləcə infeksiyalara qarşı müqaviməti yüksəldir. Xüsusilə kimyaterapiya və ya radioterapiya görən xərçəng xəstələrində, leykosit səviyyələrini yüksəltmək və infeksiya riskini azaltmaq üçün bu iynələr istifadə edilə bilər.

• Leykosit – Xərçəng Əlaqəsi Varmı?

  Leykositlər immun sisteminin bir hissəsi olaraq xərçənglə mübarizə apara bilər, ancaq anormal leykosit istehsalı və ya funksiyası müəyyən xərçəng növləri ilə əlaqəli ola bilər.

• Leykosit Yüksəkliyi və ya Azlığı Hamiləlikdə Fərqlilik Göstərirmi?

  Hamiləlik zamanı leykosit səviyyələrində bəzi dəyişikliklər ola bilər. Xüsusilə hamiləlikdə immun sistemi daha aktiv hala gəlir və bu vəziyyət leykosit səviyyələrinin bir qədər yüksəlməsinə səbəb ola bilər.