Kreatinin Nədir?

Kreatinin, bədəndəki zərərli və tullantı maddələrin böyrəklərdə süzülərək sidik yolu ilə bədəndən xaric edildiyi kimyəvi tullantı məhsuludur. Qaraciyərdə istehsal olunan kreatinin, qidalardan həzm olunan zülalların və əzələ metabolizmasının nəticəsidir. Parçalanan bu kimyəvi tullantı məhsulu qan dövranına daxil olur və böyrəklər vasitəsilə xaric edilir. Kreatinin testi böyrəklərin qandakı tullantıları nə qədər yaxşı süzə bildiyini və beləliklə, böyrəklərin nə qədər yaxşı işlədiyini anlamağa imkan verir. Kreatinin yüksəkliyi böyrək xəstəliklərinə işarə edə bilər.

Kreatinin Nədir?

Kreatinin, bədənin əzələləri enerji ilə təmin etmək üçün istifadə etdiyi, əzələ və zülal mübadiləsində istehsal olunan kreatin adlı fosfatın parçalanması nəticəsində yaranan tullantı məhsulu olan metabolitdir. Bədən tərəfindən istifadə edilən kreatin, kreatininə çevrilərək böyrəklər tərəfindən xaric edilir. Kreatinin, şəxsin bədən və əzələ kütləsinə görə qanda müəyyən bir nisbətdə olur. Əzələ kütləsi çox olan insanlarda kreatinin miqdarı daha çox ola bilər.

Kreatinin testi məhz bu məqamda dövrəyə girir. Böyrəklərin nə dərəcədə yaxşı işlədiyini müəyyən etmək üçün aparılan kreatinin testində bir sıra nəticələr ortaya çıxır. Bunlar kreatinin azlığı və kreatinin yüksəkliyi kimi ifadə edilir. Kreatinin azlığı qandakı kreatinin dəyərinin olması lazım olan rəqəmdən aşağı olduğunu göstərərkən, kreatinin yüksəkliyi isə diqqət yetirilməsi lazım olan bir məsələdir. Çünki kreatinin yüksəkliyi xroniki böyrək xəstəliklərinin xəbərçisi ola bilər.

Əgər qandakı kreatinin yüksəkliyi tibbi müalicə tələb etməyəcək vəziyyətdədirsə, zülal qəbulunun azaldılması ilə kreatinin dəyəri normala dönə bilər. Ancaq kreatinin yüksəkliyinin səbəbi böyrək xəstəliyidirsə, mütəxəssis nefroloq həkimin nəzarəti altında müalicə mərhələsinə keçilməlidir.

Kreatin Nəyə Yararlıdır?

Kreatinin əsas vəzifəsi əzələləri enerji ilə təmin etməkdir. Beyin sağlamlığını dəstəkləyir, əzələlərin bərpasına kömək edir və yorğunluğun qarşısını alır. Bədəndə əzələ kütləsinin artmasını təmin edərək, əzələlərin bərpasına kömək edən hüceyrə siqnallarını artırır. Məşqlərlə birlikdə hüceyrələrdə enerjinin əsas mənbəyi olan ATF anbarlarını sürətlə yeniləyərək yorğunluğun qarşısını alır. Bunların yanında, əzələ hüceyrələrindəki suyu artıraraq əzələ inkişafına mane olan miostatin səviyyələrini azaldır.

Kreatinin bədənə verdiyi faydalar aşağıdakılardır:

• Kreatinin əzələləri enerji ilə təmin edir
• Əzələlərin bərpasına kömək edir
• Əzələ hüceyrələrindəki su tərkibini artırır
• Yorğunluğun qarşısını alır
• Əzələ inkişafına mane olan miostatin səviyyələrini azaldır
• Kreatinin beyin sağlamlığını dəstəkləyir və zehni gümrah saxlayır

Kreatinin Normal Dəyərləri Nə Qədər Olmalıdır?

Normal kreatinin dəyəri, bədəndəki əzələ kütləsindən asılıdır. Əzələ kütləsi çox olan insanlarda kreatinin dəyəri də bir o qədər çox olur. Bununla yanaşı, bu dəyər böyrək funksiyası baxımından da vacibdir. Kişilər üçün normal səviyyə qadınlardan daha yüksəkdir. Uşaqlarda isə həm kişilərin, həm də qadınların normal dəyərindən daha aşağıdır. Kreatinin milliqram/desilitr (mg/dL) ilə ölçülür. Normal kreatinin dəyəri olan kişilərdə təxminən 0,6-1,3 mg/dL kreatinin olduğu halda, qadınlarda isə 0,5 – 1,1 mg/dL olaraq bilinir. Referans aralıqları laboratoriyalar arasında fərqlilik göstərə bilər.

Kreatinin Yüksəkliyi Nə Anlama Gəlir?

Kreatinin yüksəkliyi; qan həcminin azalması, uzun müddət susuz qalma, təzyiqin aşağı düşməsi və çox ağır keçirilən infeksiyalarda görülə bilər. Həmçinin sidik kisəsi daşları, sidik kisəsi kütləsi, uretra daşları da kreatinini yüksəldə bilər. Bundan başqa, istifadə edilən dərmanlar da kreatinin səviyyəsini artıra bilər. Kreatinin yüksəkliyi, kreatin səviyyəsinin normaldan daha yüksək olması kimi ifadə edilir. Kreatinin, əzələlərin normal fəaliyyəti zamanı yaranan və böyrək yolu ilə xaric edilən tullantı maddəsidir. Funksiya pozulduğundan və zədələndiyindən kreatinin yüksəkliyi baş verir.

Kreatinin yüksəkliyi vacibdir və mütləq həkim nəzarəti və izləmə tələb edir. Nefrologiya və ya daxili xəstəliklər şöbələri müraciət ediləcək müvafiq bölmələrdir. Nefrologiya böyrək sağlamlığı və xəstəlikləri ilə məşğul olan tibb sahəsidir. Kreatinin yüksəkliyi böyrək xəstəliklərindən deyil, başqa xəstəliklərdən qaynaqlanırsa, bu problem aradan qaldırıldıqda kreatinin səviyyəsi normal dəyərlərinə qayıdacaq. Böyrək xəstəliklərindən qaynaqlanan hallarda isə nefroloq mütəxəssislərlə müalicəyə davam edilməlidir. Kreatinin yüksəkliyi ilə yanaşı, bəzi başqa qan və sidik testləri də istənilə bilər. Ultrasəs və irəli səviyyə görüntüləmə üsullarına yenə diaqnoz üçün müraciət edilir. Bütün bu müayinələr nəticəsində böyrəkdə bir zədə olub-olmadığı yoxlanılaraq müalicə ona görə planlaşdırılır.

Qeyd olaraq; normal şəraitdə kreatinin səviyyələri, əzələ kütləsi sabit qaldığı müddətcə fərddən fərdə dəyişən dəyərlər deyil, ancaq şəxsin böyrək funksiyalarında bir pozuntu olduqda və böyrəklər sağlam şəkildə işləmədikdə kreatinin səviyyələri qan dövranında artmağa başlayır və kreatinin yüksəkliyi meydana gəlir. Bu vəziyyət böyrəklərin tullantı maddələrini süzmə və bədəndən uzaqlaşdırma qabiliyyətinin azaldığının bir işarəsi olaraq ifadə edilə bilər.

Kreatinin Yüksəkliyinin Əlamətləri Nələrdir?

Kreatinin yüksəkliyi yarandıqda ürəkbulanma, qusma meydana gələ bilər. Bunların yanında aşağıdakı əlamətlər də görülür:

• Tez-tez sidiyə çıxma, sidikdə ağrı və qan görülməsi,
• Təzyiqin yüksəlməsi,
• Yorğunluq,
• Sinədə ağrı,
• Əzələlərdə qıcolma,
• Dəridə quruluq,
• Nəfəs alıb-vermədə çətinlik,
• Bədəndə ödem (şişkinlik) yaranması,
• Əllərdə və ayaqlarda şişkinlik və su toplaması.

Kreatin yüksəkliyinin yaratdığı problemlər nələrdir?

Kreatinin yüksəkliyinin bir çox səbəbi olmaqla birlikdə, əsas səbəbi böyrəklərə təsir edən xəstəliklərdir. Qan analizində kreatinin yüksəkliyinə kəskin və ya xroniki böyrək xəstəlikləri; böyrək infeksiyaları, hipertonik və diabetik böyrək xəstəliyi, zülal itkisinə səbəb olan böyrək xəstəlikləri kimi narahatlıqlar səbəb ola bilər.

• Böyrək İnfeksiyası: Pielonefrit olaraq bilinən böyrək infeksiyası, sidik yolu infeksiyasının bir növüdür və kreatinin dəyərlərini birbaşa yüksəldə bilər. Bu vəziyyət, bakteriya və virusların böyrəklərə çatmadan sidik yollarında infeksiyaya səbəb olması ilə meydana gəlir. Hərarət, tez-tez və yandırıcı şəkildə sidiyə çıxma, eyni zamanda sidikdən qoxu gəlməsi, ürəkbulanma, qusma, titrəmə, bel ağrısı, qasıqlarda ağrı, tünd, qanlı və bulanıq sidik kimi əlamətlər böyrək infeksiyasının göstəricisi sayıla biləcək əlamətlər arasında yer alır.
• Diabet: Diabet, böyrəklər üçün də yük yaradan və onlara zərər verə bilən bir xəstəlikdir. Tip 1 və tip 2 olmaqla iki növü olan diabetin ümumilikdə tez-tez sidiyə çıxma, susuzluğun artması, iştah artımı, yorğunluq, bulanıq görmə, yaraların gec sağalması, əllərdə və ayaqlarda uyuşma və qarışqa gəzməsi hissi kimi geniş yayılmış simptomları mövcuddur. Kreatin yüksəkliyi də diabeti tətikləyə bilər.
• Yüksək Təzyiq: Yüksək təzyiq, bədən üçün bir çox təhlükə yarada bildiyi kimi, böyrək ətrafındakı damarlara da zərər verə bilər. Bu da böyrək funksiyalarını təsir edərkən yüksək təzyiqə bağlı kreatinin yüksəkliyinə səbəb ola bilər.

Sidikdə kreatinin yüksəkliyi nədir?

Sidikdə kreatinin yüksəkliyi, normal səviyyədən daha yüksək dərəcədə kreatin maddəsinin sidikdə olması vəziyyətini ifadə edir. Bu vəziyyət ümumiyyətlə böyrək funksiyasındakı bir pozuntunun və ya böyrək zədəsinin bir əlaməti olaraq ortaya çıxır.

Kreatinin Azlığı Nədir?

Kreatinin azlığı, qandakı kreatin miqdarının normal dəyərlərin altında olduğunu göstərir və bədəndə kreatin istehsalını təsir edən əzələ distrofiyası kimi bir xəstəliyin və ya yaşlanma ilə bağlı əzələ kütləsində azalma olduğu mənasını verir.

Kreatinin Azlığının Əlamətləri Nələrdir?

Kreatinin azlığının əlamətləri, qandakı kreatinin səviyyəsinin normal dəyərlərin altında olduğu, qeyri-kafi zülal qəbulundan qaynaqlanan qida çatışmazlığı kimi problemlərə görə ortaya çıxır. Çəki itkisi, halsızlıq, başgicəllənmə, yorğunluq kreatinin azlığının əlamətləri arasında yer alır.

• Əzələ zəifliyi və gücsüzlük: Kreatinin əzələ metabolizmasının bir yan məhsulu olduğundan, aşağı kreatinin səviyyələri adətən əzələ kütləsinin azalması ilə əlaqələndirilir. Bu vəziyyət, əzələlərdə gücsüzlük, ağrı və məşq zamanı tez yorulma kimi əlamətlərə yol aça bilər.
• Çəki itkisi: Qeyri-kafi zülal qəbulu və ya qidalanma pozuntuları nəticəsində ortaya çıxan kreatinin azlığı, istənməyən çəki itkisinə səbəb ola bilər. Bu vəziyyət xüsusilə yaşlı fərdlərdə və xroniki xəstəliyi olan şəxslərdə daha aydın şəkildə ortaya çıxa bilər.
• Halsızlıq və yorğunluq: Aşağı kreatinin səviyyələri, bədənin enerji istehsalında problemlərə yol aça bilər. Bu da fərddə ümumi bir halsızlıq və davamlı yorğunluq hissinə səbəb ola bilər.
• Başgicəllənmə və konsentrasiya pozuntusu: Kreatinin azlığı, beyin funksiyalarına mənfi təsir edərək başgicəllənmə və diqqət dağınıqlığı kimi əlamətlərə yol aça bilər.
• Ürəkbulanma və iştahsızlıq: Kreatinin azlığı həzm sisteminə də təsir edə bilər. Bu vəziyyət ürəkbulanma, iştahsızlıq və qarında narahatlıq kimi əlamətlərlə özünü göstərə bilər.
• Soyuğa dözümsüzlük və dərinin solğunluğu: Aşağı kreatinin səviyyələri, bədənin istilik tənzimləmə mexanizmlərini təsir edərək soyuğa dözümsüzlüyə səbəb ola bilər. Həmçinin, dəridə solğunluq və rəng dəyişiklikləri də müşahidə edilə bilər.
• Sidik miqdarında dəyişiklik: Kreatinin azlığı, böyrək funksiyalarını təsir edərək sidik miqdarında artım və ya azalma kimi dəyişikliklərə səbəb ola bilər. Bu, bədənin maye balansını pozaraq susuzluq hissinə yol aça bilər.

Kreatinin azlığı adətən altdan yatan bir sağlamlıq probleminin əlaməti olduğundan, bu əlamətlərdən hər hansı birini yaşayan fərdlərin bir səhiyyə mütəxəssisinə müraciət edərək lazımi müayinələrdən keçmələri vacibdir.

Kreatin azlığının yaratdığı problemlər nələrdir?

Kreatin azlığı əzələ zəifliyinə, məşqlərdə performansın azalmasına, böyrək problemlərinə, bədəndəki su və elektrolit balansının pozulmasına səbəb ola bilər. Bunun yanında kreatinin azlığında bədəndə halsızlıq, ürəkbulanma, qusma, iştahsızlıq, ödem, çəki itkisi, baş ağrısı, dəri quruluğu, bədən istiliyində dəyişiklik, sidik miqdarında azalma və ağrı kimi problemlər görülür.

Kreatinin Testi Nədir?

Kreatinin testi, böyrək xəstəliyi və ya böyrək çatışmazlığının diaqnozu və izlənilməsi üçün istənilən, adətən qan analizində yoxlanılan bir dəyərdir. Böyrək funksiyasının normal olub-olmadığını anlamaq üçün aparılan testlərdən biridir. Bəzən sidik analizində də istənilir, lakin ümumiyyətlə qan analizində yoxlanılır. Böyrək funksiyasını ölçən başqa testlər də mövcuddur.

Kreatinin testi necə aparılır?

Kreatinin dəyərinə qan və sidik olmaqla 2 fərqli şəkildə baxıla bilər. Serum kreatinini qan analizindən, kreatin klirensi isə qan və sidik analizindən yoxlanılır.

Kreatinin Haqqında Tez-tez Verilən Suallar

Kreatinin nə deməkdir?

Kreatin, skelet əzələlərinin gərilməsinə (yığılmasına) kömək edən təbii bir enerji mənbəyidir. Təbii enerji mənbəyi olduğu üçün enerji səviyyəsini yüksəldən və yorğunluğa yaxşı təsir edən kreatinin, eyni zamanda əzələ kütləsinin artmasına da kömək edir.

Kreatin azlığına səbəb olan amillər nələrdir?

Kreatinin azlığı altdan yatan bir sağlamlıq probleminin əlaməti olaraq ortaya çıxa bilər. Əzələ xəstəlikləri, metabolik pozuntular, hormonal balanssızlıqlar və ya qidalanma çatışmazlıqları kimi vəziyyətlər kreatin azlığına səbəb olan amillər arasındadır.

Qandakı kreatinin azlığı nədir?

Qanda kreatinin azlığı, bədəndə kreatinin səviyyəsinin normaldan aşağı olmasıdır. Qanda kreatinin dəyəri böyrək funksiyalarının qiymətləndirilməsi üçün istifadə olunur.

Kreatinin necə aşağı salınır?

Bol su içmək qandakı kreatinin səviyyəsini aşağı sala bilər, lakin bu azalma böyrəklərin daha yaxşı işlədiyini göstərməz. Həkimin tövsiyə etdiyi dərmanlar vasitəsilə kreatinin səviyyəsi aşağı salına bilər.

Kreatinin zərərləri nələrdir?

Kreatinin potensial olaraq dehidrasiya (susuzlaşma), əzələlərdə gərginlik və qıcolma, ürəkbulanma, ishal, başgicəllənmə, təzyiqin yüksəlməsi və qaraciyər ilə böyrək zədələnməsi kimi zərərlərə, yəni yan təsirlərə səbəb ola bilər. Bu səbəbdən xüsusilə böyrək xəstəliyi, yüksək təzyiq və ya qaraciyər xəstəliyi olan şəxslər kreatin istifadə etməməyə diqqət etməlidirlər.

Kreatinin normala dönür mü?

Susuzluq, yəni dehidrasiya və çox zülal qəbulu kreatinin səviyyəsini müvəqqəti olaraq yüksəldə bilər. Bədənin su ehtiyacı qarşılandıqda və zülal qəbulu məhdudlaşdırıldıqda, artımın səbəbi budursa, kreatinin səviyyələri normal səviyyələrə enəcək.

Kreatinin necə yüksəldilir?

Kreatinin səviyyəsini yüksəltməyin bir yolu da məşq etmək və daha hərəkətli olmaqdır. Bununla yanaşı, qeyri-kafi qidalanma kreatin səviyyəsinin aşağı olmasına səbəb olacağından, zülalla zəngin bir pəhriz seçilə bilər.

Kreatinin dəyəri neçə olduqda dializə girilir?

Xəstələr həm kəskin, həm də xroniki böyrək zədələnmələrində dializə girə bilərlər. Kreatinin yüksəkliyinin dializə alınma baxımından qəbul edilmiş bir dəyəri yoxdur. Dializ qərarının alınmasında kreatinin yüksəkliyi ilə yanaşı, xəstənin sidik ifrazı, ürəkbulanma, qusma kimi müşayiət edən əlamətləri, bəzi laboratoriya test nəticələri əhəmiyyət daşıyır.

Qanda kreatinin neçə olduqda təhlükəlidir?

Aparılan test nəticəsində qandakı kreatinin səviyyəsinin kişilərdə 1.2 mg/dL və qadınlarda 1.1 mg/dL-dən yuxarı olması təhlükəli dəyər aralıqları kimi qəbul edilir. Bu yüksəkliklər həkim nəzarətində izlənilərək normal səviyyələrə endirilməyə çalışılır.

Kreatinin kinaz nədir?

Kreatin kinaz (KK) bədəndə yer alan, hüceyrələrdə enerji istehsalı proseslərinə qatılan bir fermentdir. Xüsusilə əzələ hüceyrələrində çox miqdarda olur.

Kreatinin səviyyəsi yüksəkdirsə nə yeməmək lazımdır?

Böyrək narahatlığı yaşayan şəxslər kaliumla zəngin olan banan, avokado, qovun və xurma kimi meyvələrin istehlakını mümkün qədər məhdudlaşdırmalı, hətta çəkinməlidirlər.

Kreatinin baxımından zəngin qidalar hansılardır?

Zülal nisbəti yüksək olan qırmızı ət və süd məhsulları kreatinin baxımından zəngin qidalar olaraq bilinir. Kreatinin azlığı olan şəxslər bu qidaları istehlak edərək dəyərlərini yüksəldə bilər.

Yüksək dozada kreatinin zərərlidirmi?

Kreatin ümumiyyətlə təhlükəsiz bir limandır, ancaq yüksək dozalarda bədənə qəbul edildikdə böyrək zədələnməsi kimi ciddi yan təsirlərə yol açma potensialına malikdir. Xüsusilə yüksək dozada qəbul edilən kreatin, bədənin öz kreatinini istehsal etməsini də dayandıra bilər.

Kreatinin qəbulu dayandırıldıqda bədəndə nələr olur?

Kreatin əlavəsinin qəbulu dayandırıldıqda, kreatin səviyyələri bir neçə həftə ərzində tədricən düşəcək. Bədən yenə də təbii olaraq kreatin istehsal etməyə davam edəcək, ancaq daha aşağı kreatin səviyyələrinə uyğunlaşarkən bədəndə bəzi yan təsirlər də ortaya çıxa bilər. Bu yan təsirlərə daxildir:

• Tükənmişlik və yorğunluq
• Əzələ kütləsinin itirilməsi
• Çəki itkisi
• Təbii kreatin istehsalının qısa müddətə azalması

Kreatinin saç tökülməsini tətikləyir mi?

Aparılan elmi araşdırmalar kreatininin birbaşa saç tökülməsinə səbəb olduğunu göstərmədi, ancaq bəzi tədqiqatlarda kreatin əlavəsinin saç tökülməsinə kömək edə bilən DHT adlı bir hormonda artışa səbəb olduğu ortaya çıxmışdır.