İzahat forması

“İzahat forması” hər hansı bir hadisə, hərəkət və ya davranışın səbəblərini yazılı şəkildə açıqlamaq üçün istifadə olunan rəsmi sənəd növüdür. Adətən, iş yerlərində, təhsil müəssisələrində və digər rəsmi qurumlarda nizam-intizam pozuntusu, tapşırığın vaxtında yerinə yetirilməməsi, işə və ya dərsə gəlməmə kimi hallarda səlahiyyətli şəxs (rəhbər, müəllim və s.) tərəfindən tələb olunur.

İzahatın Əsas Məqsədi

İzahatın əsas məqsədi baş vermiş hadisə ilə bağlı obyektiv və ətraflı məlumat verməkdir. Bu sənəd, hadisənin səbəblərini aydınlaşdırmağa, vəziyyəti qiymətləndirməyə və gələcəkdə müvafiq tədbirlərin görülməsinə xidmət edir. İzahat, hüquqi bir sənəd olmasa da, müəyyən hallarda toplanmış materiallara əlavə edilə bilər və qərar qəbul edilərkən nəzərə alınır.

İzahat Formasının Strukturu

İzahat forması, ərizə formasına bənzəsə də, məzmun və məqsəd baxımından fərqlənir. Standart bir izahat aşağıdakı hissələrdən ibarət olur:

1. Başlıq (Ünvan hissəsi): Vərəqin yuxarı sağ küncündə izahatın təqdim edildiyi qurumun və ya şəxsin vəzifəsi, adı və soyadı yazılır. Məsələn:
   • “Marketinq” şöbəsinin müdiri
   • Cənab Məmməd Məmmədova
2. Təqdim edən şəxsin məlumatları: Başlığın altında, izahatı yazan şəxsin vəzifəsi, adı, soyadı və ata adı qeyd olunur. Məsələn:
   • Satış təmsilçisi
   • Əliyev Vəli Hüseyn oğlu tərəfindən
3. Sənədin adı: Vərəqin mərkəzində böyük hərflərlə “İZAHAT” sözü yazılır.
4. Məzmun (Əsas hissə): Sənədin əsas hissəsində baş vermiş hadisənin təfərrüatları aydın, konkret və ardıcıl şəkildə təsvir edilir. Bu hissədə aşağıdakı suallara cavab verilməlidir:
   • Nə baş verib? (Hadisənin qısa təsviri)
   • Nə zaman və harada baş verib? (Tarix, saat və məkan)
   • Nə üçün baş verib? (Hadisənin səbəbləri)
   • Hadisənin nəticəsi nə oldu? (Əgər varsa)

   Məzmun hissəsində fikirləri aydın ifadə etmək, emosional ifadələrdən çəkinmək və yalnız faktlara əsaslanmaq vacibdir.

5. Tarix və İmza: Sənədin sonunda sol tərəfdə tarix, sağ tərəfdə isə izahatı yazan şəxsin imzası və adının baş hərfi ilə soyadı qeyd olunur. Məsələn:
   • Tarix: 12.09.2025
   • İmza: _______ V. Əliyev

Nümunəvi İzahat Forması

izahat formasi – yukle

Təqdim etdiyiniz mətni sinonimlərdən istifadə edərək və cümlə quruluşunu dəyişdirərək aşağıdakı kimi yenidən ifadə etmək olar:

İzahat və Onun Tərtibatı Qaydaları

İzahat, işgüzar yazışmalarda ən çox rast gəlinən sənəd formalarından biridir. Bu sözün əsasını təşkil edən “izah” kəlməsi ərəb mənşəlidir və bir məsələni “şərh etmək”, “aydınlaşdırmaq”, “təfsilatı ilə təsvir etmək” mənalarını verir. “İzahat” isə müəyyən bir iş, hadisə və ya məsələ barəsində “məlumatlandırma” və vəziyyətə “aydınlıq gətirmə” anlamında işlənir.

Müəyyən bir olayın səbəblərini təfsilatı ilə bildirmək, şərh etmək və aydınlaşdırmaq zərurəti yarandıqda izahat tələb olunur. İzahat, rəhbərliyin və ya səlahiyyətli bir nümayəndənin tələbinə uyğun olaraq həm yazılı, həm də şifahi formada, müxtəsər və ya geniş həcmdə təqdim edilə bilər. Yazılı forması bəzi hallarda “izahatnamə” adlandırılsa da, daha çox “izahat” kimi tanınır və istifadə edilir.

İzahatın Yazılma Proseduru

İzahatı tərtib edən şəxs hadisələri məntiqli bir ardıcıllıqla, fikirlərini isə aydın və səlis şəkildə ifadə etməlidir. Eyni zamanda, sənədin tərtibat qaydalarına riayət etmək və təqdim olunan məlumatların hərtərəfli və dəqiq olmasını təmin etmək şərtdir.

İzahatın tərtibi aşağıdakı qaydada aparılır:

1. Başlıq hissəsi: Sənədin başlığı vərəqin yuxarı sağ küncündə yerləşdirilir. Burada izahatın ünvanlandığı səlahiyyətli şəxsin vəzifəsi, adı və soyadı göstərilir.
2. Təqdim edən şəxs: Başlığın altında, abzasdan izahatı təqdim edən şəxsin öz vəzifəsi (və ya statusu), adı və soyadı yazılır.
3. Sənədin adı: Səhifənin mərkəzində sənədin adı, yəni “İZAHAT”, baş hərflərlə qeyd olunur.
4. Məzmun: Yeni abzasdan başlayaraq baş vermiş hadisənin və ya məsələnin təfsilatlı şərhi verilir.
5. Yekun hissə: Mətnin sonunda sənədi tərtib edən şəxs imzasını çəkir və sənədin yazıldığı tarixi qeyd edir.

Ərizə və İzahatın Fərqli Cəhətləri

İzahat öz quruluşuna görə ərizəni xatırladır. Hər iki sənəddə başlığın eyni qaydada tərtib edilməsi və yekunda imza ilə tarixin qoyulması kimi ümumi cəhətlər mövcuddur.

Lakin bu iki sənədi bir-birindən fərqləndirən əsas amil onların məzmunu və məqsədidir. Belə ki, ərizə adətən müəyyən bir xahiş, müraciət və ya şikayəti ifadə etmək üçün yazılır. İzahat isə baş vermiş bir hadisənin səbəblərini açıqlamaq və vəziyyətə aydınlıq gətirmək məqsədi daşıyır. Başqa sözlə, ərizə aktiv bir müraciət (istək, şikayət) olduğu halda, izahat daha çox məlumatverici və hesabat xarakterli bir sənəddir.