Müəyyən hadisəni, prosesi və ya vəziyyəti rəsmi şəkildə təsdiq etməyə ehtiyac yaranır. Bu zaman köməyimizə akt formasi gəlir. Akt – hər hansı bir hadisənin, əməliyyatın və ya faktın yazılı şəkildə təsbit olunması üçün tərtib edilən rəsmi sənəddir.

Akt Formasi Nə Üçün Lazımdır?

Akt forması müxtəlif sahələrdə istifadə olunur. Məsələn:

• Təhsil müəssisələrində: İmtahan prosesinin gedişi, yoxlamaların nəticəsi və ya nizam-intizam məsələləri.

• İş yerlərində: Mal-materialın qəbulu və ya təhvili, avadanlıqların vəziyyəti, əmək intizamı ilə bağlı hallar.

• Məhkəmə və hüquqi müstəvidə: Faktın rəsmi qeydə alınması və təsdiqi.

Akt Formasının Quruluşu

Düzgün yazılmış akt aşağıdakı hissələrdən ibarət olmalıdır:

1. Sənədin adı və tarixi

2. Tərtib olunduğu yer

3. Komissiya və ya iştirakçıların siyahısı

4. Hadisənin və ya faktın təsviri

5. Nəticə və qərar

6. İmzalar

Akt Yazarkən Nələrə Diqqət Etmək Lazımdır?

• Mətni aydın və qısa yazın.

• Subyektiv fikirlərdən qaçın, yalnız faktlara əsaslanın.

• İmzaların və tarixlərin düzgün qeyd olunmasına diqqət edin.

• Əgər əlavə sənədlər varsa, aktın sonunda göstərilməlidir.

Sadə Akt Forması Nümunəsi

Akt forması – faktların və hadisələrin rəsmən qeydə alınması üçün ən etibarlı vasitədir. Bu sənəd həm hüquqi, həm də inzibati baxımdan mühüm əhəmiyyət daşıyır və gələcəkdə mümkün anlaşılmazlıqların qarşısını almağa kömək edir.

İşçinin işə gəlməməsi ilə bağlı AKT – yüklə

Audit aktı – yüklə

Üzləşmə aktı – yüklə

Təhvil-təslim aktı (icarə) – yüklə

Qeyri-yaşayış sahəsinin İcarə Müqaviləsinə dair təhvil-təslim Aktı – yüklə

İttiham aktı – yüklə

İstehsalatda baş vermiş bədbəxt hadisə haqqında – yüklə

Akt haqqında ümumi bilgilər

“Akt” anlayışı latın dilindəki “actus” – hərəkət və “actum” – sənəd sözlərindən yaranmışdır.

“Akt” çoxşaxəli mənaya malikdir:

1. həqiqət, davranış;

2. rəsmi sənəd;

3. Dövlət qurumu tərəfindən qəbul edilən hüquqi sənəd.

Biz burada “akt” sözünü rəsmi-hüquqi sənəd mənasında işlədəcəyik.

Aktın mahiyyəti

Akt – müəyyən iş və ya hadisəyə hüquqi qüvvə verərək onu sənəd formasında rəsmiləşdirməkdir. Akt tərtib edilən istənilən hadisə və ya obyekt artıq hüquqi məzmun daşımağa başlayır.

Aktın məzmunu

Akt bir neçə nəfər tərəfindən hazırlanaraq onların imzası ilə təsdiqlənir. Hər hansı bir həqiqəti üzə çıxarmaq məqsədilə aktı tərtib edən şəxslərdən ibarət komissiya yaradılır. Komissiya obyektiv araşdırma apararaq nəticəni akt şəklində qeydə alır.

Aktın forması

Aktın özünəməxsus tərtib qaydası mövcuddur:

• Birinci səhifənin sağ tərəfində yuxarı vəzifəli şəxsin təsdiq qeydi yazılır.

• “AKT” sözü sənədin ortasında göstərilir.

• Onun altında sol tərəfdə aktın tərtib olunduğu tarix, sağ tərəfdə isə tərtib yeri qeyd olunur.

• Əvvəldə aktı tərtib edənlərin vəzifəsi, adı, soyadı, habelə hadisə ilə əlaqələri yazılır.

• Sonda isə əldə edilən nəticə qeyd edilir və sənəd imzalanır.

Aktın növləri

Aktların müxtəlif kateqoriyaları vardır:

1. İstifadə müddəti bitmiş sənədləri, inventarı və əmlakı silmək üçün tərtib edilən akt;

2. Təbii fəlakət nəticəsində dəymiş ziyanı müəyyənləşdirmək üçün yazılan akt;

3. Maddi məsul şəxsin vurduğu zərəri və ya mənimsədiyi məbləği təsdiqləmək üçün akt;

4. Cinayət törətmiş şəxsin evində aparılan axtarış barədə akt;

5. Vətəndaşın və ya hüquqi şəxsin təhqir edilməsi ilə bağlı yazılan akt;

6. Konstitusiya ilə bağlı dövlət aktı və s.

Dil və üslub xüsusiyyətləri

Akt mütləq ədəbi dildə tərtib olunmalıdır. Mətn dəqiq, səlis və aydın olmalı, emosional ifadələrdən və subyektiv fikirlərdən istifadə edilməməlidir. Bədii təsvir və obrazlı ifadələr akt üçün xarakterik deyil.

Ədəbiyyatda göstərilir ki, akt məzmun baxımından müxtəlif ola bilər:

• cinayət aktı,

• dövlət aktı,

• hər hansı faktı təsdiqləmək üçün yazılan akt.

Hər bir akt müvafiq təşkilatın təyin etdiyi komissiyanın iştirakı ilə hazırlanır. Daha mürəkkəb aktlar bir neçə faktı əhatə edir və çox vaxt xüsusi komissiya tərəfindən hazırlanaraq aidiyyəti orqana təqdim olunur.

Aktın tərtib ardıcıllığı

1. “AKT” sözü səhifənin yuxarı hissəsində böyük hərflərlə yazılır.

2. Altında sənədin tərtib olunduğu tarix və yer göstərilir.

3. Aktı hazırlayanların vəzifəsi, soyadı, adı və atasının adı qeyd olunur.

4. Araşdırılan hadisə haqqında dəqiq məlumat verilir: hadisənin gedişi, materialların miqdarı və qiyməti.

5. Yoxlamanın müddəti rəqəmlə və sözlə ifadə olunur.

6. Nəticə hissəsində məsul şəxs və ya məsələ dəqiq göstərilir.

7. Ən sonda aktı tərtib edənlərin imzası qoyulur.

Aktların hazırlanması qaydası

Aktın mətni giriş və əsas hissədən ibarət olur.

• Girişdə aktın tərtib olunmasının səbəbi göstərilir.

• Əsas hissədə isə məqsəd, görülən işlərin xarakteri, müəyyən edilən faktlar, nəticələr və təkliflər yazılır.

Aktın başlığı qısa və aydın şəkildə mövzunu ifadə etməlidir. Tərtib olunduğu yer və tarix aktda əks etdirilən hadisənin yeri və tarixi ilə uyğun gəlməlidir. Mətnin sonunda (imzalardan əvvəl) aktın neçə nüsxədə tərtib olunduğu və harada saxlanılacağı göstərilir.

Akt onun hazırlanmasında iştirak edən bütün şəxslər tərəfindən imzalanır. İmza edənlərin vəzifələri də mütləq qeyd edilməlidir. Əgər iştirakçıların xüsusi rəyləri varsa, onlar imzalardan sonra və ya əlavə vərəqdə yazılır.

Akt haqqında qısa məlumat

“Akt” sözü latın dilindən götürülüb və “hərəkət”, “sənəd” mənalarını bildirir. Rəsmi yazışmalarda akt – müəyyən hadisəni və ya işi təsdiq edən hüquqi sənəd deməkdir.

Aktın mahiyyəti

Akt hər hansı bir faktı və ya prosesi rəsmiləşdirir və ona hüquqi qüvvə qazandırır. Akt yazıldıqdan sonra həmin hadisə artıq hüquqi baxımdan təsdiq olunmuş sayılır.

Akt necə hazırlanır?

• Aktı adətən komissiya və ya bir neçə nəfər birlikdə tərtib edir.

• Yazı aydın, qısa və rəsmi üslubda olmalıdır.

• Heç bir emosional ifadəyə yol verilməməlidir.

• Mətnin sonunda nəticə qeyd edilir və imzalanır.

Aktın əsas hissələri

1. “AKT” sözü səhifənin yuxarı hissəsində yazılır.

2. Tarix və yer göstərilir.

3. Aktı yazan şəxslərin adı, soyadı və vəzifəsi qeyd olunur.

4. Hadisə barədə dəqiq məlumat verilir (məsələn: yoxlamanın nəticəsi, əşyaların miqdarı və dəyəri).

5. Nəticə yazılır.

6. İmzalar əlavə olunur.

Aktın növləri

• İstifadə müddəti bitmiş sənədlərin və əmlakın silinməsi üçün akt.

• Ziyan və ya itkilərin hesablanması aktı.

• Maddi məsul şəxsin vurduğu zərər barədə akt.

• Axtarış və ya cinayətlə bağlı akt.

• Dövlət aktları (məsələn, Konstitusiya aktı).